De bevrijding van Pesse in de Tweede Wereldoorlog was niet zo ingewikkeld. Wel zijn er in de laatste dagen voor de bevrijding in Pesse en omstreken veel slachtoffers gevallen: 21. En 14 daarvan werden één dag voor de bevrijding van het dorp in koelen bloede doodgeschoten. Omdat ze de vluchtende Nazi's tot last waren.
Er was al een boek over de bevrijding van Pesse. Veertig jaar geleden geschreven. Met vooral de verhalen en emoties van overlevenden en nabestaanden. Martin Siers wilde het vanwege 75 jaar bevrijding opnieuw uitgeven maar kwam er achter dat de verhalen als los zand waren samengebundeld en dat de geschiedenis verre van compleet was.
Tot dat oordeel kwam ook historicus Albert Metselaar uit Hoogeveen. En er moesten fouten of aannames rechtgezet worden. Metselaar die jarenlang onderzoek deed koppelde de historische gegevens aan de persoonlijke verhalen van toen waardoor er nu een chronologisch boek ligt. Geen 50 pagina's zoals het oude maar 140 pagina's. Volgens Metselaar en Siers vallen alle gebeurtenissen rondom Pesse van 9 tot 11 april 1945 beter te begrijpen nu ze in historisch perspectief staan.
Tekst gaat verder onder de foto
Diny Everts-Lunenborg verloor haar vader en broer één dag voor de bevrijding (foto: RTV Drenthe/Serge Vinkenvleugel)
De meest ingrijpende van die gebeurtenissen was het vermoorden van 14 gevangenen door Duitsers die op de vlucht waren voor oprukkende geallieerde troepen. De 14 waren geselecteerd uit een grotere groep gevangenen van veelal inwoners van Pesse en omgeving. Die hadden Franse parachutisten die achter de linies van de Nazi's waren geland geholpen.
Vermoord
Diny Everts-Lunenborg was destijds 12 jaar. Samen met haar moeder overleefde ze de samendrijving van de Duitsers. Haar broer en haar vader die ook in de groep zaten niet. Die werden op 10 april lopend als gevangenen op weg naar kamp Westerbork net voorbij Spier in koelen bloede vermoord door de Duitsers. Niet uit wraak zoals vaak werd gedacht, maar omdat ze voor de vluchtende Duitsers een blok aan het been waren, omdat de geallieerden snel dichterbij kwamen.
Het blijft een aanname maar als de geallieerden minder snel waren opgerukt was de groep keurig afgeleverd bij kamp Westerbork en waren ze snel daarna door de geallieerden bevrijd geweest. Voor Diny en haar moeder was de bevrijding in 1945 dus geen feest, maar zwaar verdriet om het verlies van vader en broer. Bekijk hieronder in de reportage haar verhaal en waarom dit boek er moest komen.
Tekst gaat verder onder de foto
Een deel van de slachtoffers waaronder leden van de familie Lunenborg liggen in dit graf in Pesse (foto: RTV Drenthe/Serge Vinkenvleugel)
De Pesser belangenvereniging De Pioniers geeft het boek uit en bezorgt het gratis huis-aan-huis. Paul Boode van De Pioniers vindt het belangrijk dat ook jongeren van de Tweede Wereldoorlog en de bevrijding van Pesse weten. En het is een mooie manier om het hele dorp zo toch bij 75 jaar bevrijding te betrekken. Ook al is de officiële presentatie van het boek en de herdenking afgelast vanwege de corona-crisis. De belangenvereniging organiseert in Pesse altijd de dodenherdenking op 4 mei en activiteiten op bevrijdingsdag 5 mei.
Op dit monument aan de Wijsterseweg buiten Hoogeveen staan alle 21 slachtoffers die vielen vlak voor de bevrijding (foto: RTV Drenthe/Serge Vinkenvleugel)
