Meer dan tweehonderd mensen die zwaar werden mishandeld of de dood vonden. Dat was op 22 november 1944 de realiteit in het dorp Hollandscheveld, toen daar de razzia’s begonnen. Op 23 november 2019, 75 jaar later, zijn de slachtoffers van de razzia’s op een bijzondere wijze herdacht.

Historicus Albert Metselaar, een van de drijvende krachten achter de herdenking, vertelt: “Er worden genoeg bloemen gelegd en toespraken gehouden, maar om de zaak levend te houden moet je andere methodes gebruiken.” De herdenking bestaat dan ook uit het bekijken van een documentaire, het wandelen van een interactieve tocht en gesprekken aan een verhalentafel.

De razzia’s

Metselaar vertelt wat er zo anders was aan de razzia’s in Hollandscheveld: “Het was heel massaal. Er zijn meer dan tweehonderd namen bekend van mensen die zwaar mishandeld werden of de dood vonden. Bovendien werden de razzia’s uitgevoerd door Nederlanders, terwijl dit meestal door Duitsers werd gedaan.” Onder die Nederlanders waren de SS’ers Van Oort, Pattist en Hoogendam.

In de gemeente Hoogeveen organiseerden Duitse troepen een opleiding voor SS’ers. Daarvoor werd in oktober 1944 de openbare lagere school in Hollandscheveld ingenomen door de Duitsers. De pastorie werd het hoofdkwartier van enkele Nederlandse SS’ers die deze jonge mannen moesten opleiden. Omdat de wachtposten van de SS'ers enkele malen waren beschoten, werd besloten tot de razzia’s.

'Not done'

Tijdens de herdenking stonden er langs de wandelroute acteurs die, vanuit het perspectief van iemand uit de oorlog, een verhaal vertelden. Die verhalen zijn onder andere gebaseerd op interviews die Metselaar van 1980 tot en met 1995 met allerlei mensen heeft gehouden: slachtoffers, naaste familie van slachtoffers, NSB’ers en SS’ers.

Het interviewen viel nog niet mee. “Toen ik vragen begon te stellen, viel iedereen stil. Het onderwerp was not done. Vooral de oudere mensen waren nog erg onder de indruk van de gebeurtenissen”, aldus Metselaar.

Niet vergeten

Metselaar vertelt dat het belangrijk is om de razzia’s te herdenken, “omdat je niet moet vergeten wat er gebeurd is in de oorlog. De mensen begonnen toen in een wij-zij-perspectief te denken, waardoor de samenleving verscheurd raakte.” Dat bleek wel uit het feit dat de razzia’s door Nederlanders zelf gehouden werden.