Het wordt gezien als de grootste bankoverval aller tijden, maar is tot op heden nauwelijks bekend bij het grote publiek. Die overval vindt niet plaats in Tokio, Londen of New York, maar in Almelo in 1944. En daarbij spelen Drentse verzetsstrijders een grote rol. Dat schrijft auteur Frank Krake in zijn boek 'De grootste bankoverval aller tijden'.

Het is een boek van ruim vierhonderd pagina's, met daarin twee Drenten die een prominente rol spelen: Douwe Mik uit Nieuw-Buinen en Albert Wisman uit Emmen. Opvallend genoeg is deze bankoverval niet zo bekend. "In de oorlog was het zo: als je in het verzet zat was zwijgen goud waard. Dus er werd weinig over gesproken", zegt auteur Krake in het Radio Drenthe-programma Cassata.

Geen borstklopperij

"Net na de oorlog was het mouwen opstropen, vooruitkijken en vooral niet terugkijken: de tijd van de wederopbouw. En dan ook nog de volksaard in Twente die vergelijkbaar is met Drenthe: niet te veel op de borst kloppen", legt Krake uit. "Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg. Dat samen maakt dat het in heel Nederland onbekend is."

Al spittend in de archieven is Krake achter de details achter deze overval gekomen. Zijn vader heeft hem op het spoor gezet. "Hij is een geboren Almeloër. Tijdens mijn jeugd in Wierden vertelde mijn vader daarover. Dat dat in zijn jeugd was gebeurd en daar was hij trots op."

Staking aanleiding overval

De overval vindt plaats op 15 november 1944. Het is de periode waarin een deel van Nederland al bevrijd is, maar het Noorden en Oosten nog niet. De slag om Arnhem in september verloopt niet volgens het plan van de geallieerden. "Bij die slag werd door de overheid een landelijke spoorwegstaking uitgeroepen. Dat betekende dat bijna 30.000 spoorwegmensen met hun gezinnen moesten onderduiken", vertelt Krake over de aanleiding voor de bankoverval. "De staking was om ervoor te zorgen dat de Duitsers zo min mogelijk mannen en materieel over het spoor konden vervoeren. Daarom moesten ze onderduiken en daar was geld voor nodig. Het verzet keek: hoe kunnen we hier geld voor bij elkaar halen?"
 
Het idee om een bank te overvallen, komt van Derk Smoes van de knokploeg. President Rost van Tonningen van De Nederlandsche Bank verplaatst ruim 200 miljoen gulden naar het Oosten van het land, vanwege de oprukkende geallieerden. Een deel wordt opgeslagen bij het DNB-kantoor in Almelo, de rest in de kluizen van de Twentsche Bank. "Smoes had jarenlang bij DNB gewerkt. Hij kwam erachter dat het geld daar was opgeslagen. Nou, dat was natuurlijk een kolfje naar de hand van het verzet."

Uiteindelijk heeft het verzet 46 miljoen gulden buitgemaakt. "Ze hebben een plan gemaakt, het geld gestolen en het vervolgens verstopt in een hooiberg. Mensen moeten zelf in het boek maar lezen wat er met het geld is gebeurd."

Drentse rol

De rol van de twee eerder genoemde Drenten is behoorlijk, zegt Krake. Douwe Mik groeit op in Nieuw-Buinen en is tijdens de oorlog politieman in Rotterdam. "Na een paar jaar verhardde de strijd, de Duitsers werden steeds strikter. Hij weigerde om Joden op te pakken en is toen ondergedoken."

Ook nadat de Duitsers als represaille zijn ouders, broer en verloofde drie maanden lang gijzelen in Kamp Vught, weigert Mik zich aan te geven. Hij heeft Smoes intussen leren kennen en is samen met hem naar Almelo gegaan. Krake: "In de aanloop naar de overval werden allerlei verzetsacties gepleegd: van treinen laten ontsporen tot distributiekantoren overvallen: het was een wildwest aan allerlei activiteiten."

Emmenaar Albert Wisman komt uit een gezin van tien kinderen. Wisman voorziet de vier andere mannen van tactische adviezen. Hij heeft jarenlang als marechaussee meer dan honderd piloten, Joden en onderduikers over de grens met België geholpen. "Dat gebeurde met de zogeheten pilotenlijn, in etappes. En daar speelde Douwe Mik ook een rol in, zonder dat ze dit van elkaar wisten", heeft Krake ontdekt. Uiteindelijk moet Wisman onderduiken en komt ook hij in Almelo terecht.

Knijpkat

In totaal hebben elf verzetsstrijders meegeholpen met de bankoverval. "Vijf zijn er naar binnen gegaan in de bank, twee zijn naar boven gegaan waar de familie van de oudste bankbediende woonde. Die moesten zogenaamd onder schot worden gehouden zodat die een alibi hadden en niet konden ingrijpen. En de andere vier bewaakten de straat en de aanvoerroutes." De overval lijkt nog even mis te gaan, als er een Duits peloton aankomt terwijl de vrachtwagen met dertien kisten wordt ingeladen. "Een van de verzetshelden had de koelheid om met een knijpkat, een zaklantaarn waar je in moet knijpen, voor de vrachtwagen te staan. En scheen erop. 'Achtung, Vorsicht!' Hij heeft ze er langs geleid en de overval vond dus plaats, zonder dat de Duitse militairen iets in de gaten hadden." Al met al is de bankoverval een grote blamage voor Duitsland. Met Mik is het niet goed afgelopen, hij is naar concentratiekampen in Duitsland gebracht en overleed in het concentratiekamp Wöbbelin. "Hij ligt in een massagraf van 83 personen."Wisman overleeft de oorlog. Hij is tot twee keer toe onderscheiden door prins Bernhard. "Ik heb zijn zoon meerdere keren gesproken. Hij zegt: mijn vader is met een verschrikkelijk geheim het graf ingegaan." Welk geheim, dat verklapt Krake niet omdat dit te lezen is in het boek.

Fietsroute

Op basis van het boek is ook een fietsroute gemaakt van circa 67 kilometer, door de Drentse Fietsers. "Alle plekken die belangrijk zijn voor het verhaal en aan bod komen in het boek zijn in de route verwerkt."