In het kader van het NIOD fotoproject 'De Tweede Wereldoorlog in vijftig foto's' heeft een Drentse werkgroep vijftig opmerkelijke Drentse oorlogsfoto's verzameld.

Tijdens een bijeenkomst in het Drents Archief in Assen zijn hier vijfentwintig foto's uit gekozen die naar het NIOD gestuurd zijn. Uit alle provinciale inzendingen kiest het NIOD honderd foto's die in de Tweede Kamer tentoongesteld zullen worden.

Op deze website lichten we de komende tijd de vijfentwintig foto's uit de Drentse selectie toe.

Drentse knokploegen

Tijdens de Duitse bezetting maakte het verzet in Drenthe gebruik van knokploegen. Deze groepen van bewapende mannen functioneerden aanvankelijk los van elkaar. Maar na de April-meistaking in 1943 verenigden knokploegen in het hele land zich onder de vlag van de Landelijke Organisatie voor de hulp aan Onderduikers (LO). Zo ontstonden de Landelijke Knokploegen (LKP). Bekend Drents verzetsstrijder Johannes Post trad in de loop van 1943 toe tot de top van deze organisatie.

Lees ook: De April-meistaking van 1943

De leden van de knokploegen pleegden overvallen en inbraken om voedselbonnen en persoonsbewijzen te bemachtigen voor onderduikers. Ook liquideerden ze tegenstanders, hielpen ze geallieerde piloten die in de regio gestrand waren en bevrijdden ze gearresteerde medestrijders. Zo bevrijdden leden van de Knokploeg Noord-Drenthe op 11 december 1944 tientallen verzetsstrijders uit het Huis van Bewaring in Assen.

Lees ook: Overval Huis van Bewaring Assen dit jaar 75 jaar geleden

Meppeler Knokploeg

In het Zuid-Drentse Meppel bevond zich een zeer actieve verzetsgroep: de Meppeler Knokploeg. De leden van deze groep hielden zich bezig met allerhande verzetswerk, met name het helpen van piloten die neergestort waren boven Nederlands gebied. In feite bestond deze knokploeg uit meerdere afdelingen.

In de zomer van 1940 werd Albert van Spijker commandant van de eerste verzetsgroep. Het jaar daarop richtte Jan Gunnink, bekend als 'oom Hein', een tweede groep op met zijn drie zonen en Gerrit de Boer. Begin augustus 1943 liepen zij echter in de val in Zwolle. Een lid werd bij het station doodgeschoten, acht anderen werden gearresteerd en door een SS- und Polizeistandgericht in Assen ter dood veroordeeld. Zij werden diezelfde dag nog gefusilleerd. Gerrit de Boer richtte een nieuwe groep op die zich aansloot bij de Landelijke Knokploegen.

In december 1944 werd wederom een aantal leden van de knokploeg opgepakt. Een van hen, verzetsstrijder Peter van den Hurk, smokkelde een briefje met een roep om hulp naar buiten waarop oom Hein samen met andere leden een bevrijdingsactie op touw zette. Daarna dook de groep onder in de buurt van Ruinerwold. Op de foto die waarschijnlijk in januari 1945 gemaakt werd, staan diverse leden van de knokploeg die een gymnastische oefening doen.

Lees ook: 'Het verzet was kwajongenswerk, maar je deed het gewoon'

Herinneringen

De oom en tante van Jan Boverhof verleenden onderdak aan leden van de knokploeg en in hun boerderij werd op kerstavond de overval op het politiebureau beraamd. Jan Boverhof beschrijft dit voorval in zijn boek over de oorlogsjaren in Ruinerwold In de Stilte van de Nacht. Hij interviewde evacués en (oud)-inwoners van Ruinerwold.

Agressief

De Meppeler Knokploeg stond bekend als een zeer felle en agressieve groep. De LKP vond hun acties roekeloos en twijfelde aan het nut ervan. Bovendien voelden zij er weinig voor om de buit van overvallen in Drenthe beschikbaar te stellen voor anderen buiten Drenthe. De LKP was hier boos over maar kon er niets tegen uitrichten.

Pieter Hoppen

Meerdere leden van de Meppeler knokploeg overleefden de oorlog waaronder Gerrit Gunnink, zoon van 'oom Hein'. In het boek de Knokploeg dat in 2007 verscheen, beschreef hij zijn ervaringen in het Drentse verzet. Hij onthulde dat de knokploeg in 1943 Pieter Hoppen liquideerde omdat zij hem van collaboratie met de bezetter verdachten.

Lees ook: Onderduiker Pieter Hoppen onterecht geliquideerd

De 23-jarige Hoppen was in september 1940 gemeentelijk ambtenaar geworden in Rotterdam. Hij wilde niet voor de Duitsers werken en vertrok na de februaristaking in die stad richting Steenwijk. Daar bleek geen onderduikadres beschikbaar en hij dook daarom onder bij een boer ten noorden van Meppel. Halverwege 1943 verdween hij en werd niets meer van hem vernomen. Uit onderzoek bleek later dat Hoppen onschuldig was.

Op 5 november 2017 overleed Gerrit Gunnik als laatste van de leden van de Meppeler Knokploeg op 94-jarige leeftijd.

Lees ook: Onderduiken in Drenthe