Het Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies (NIOD) riep mensen afgelopen jaar op om foto's uit de oorlogstijd naar het Drents Archief te brengen in het kader van het fotoproject 'De Tweede Wereldoorlog in vijftig foto's'.

Een Drentse werkgroep heeft vijfentwintig foto's uitgekozen voor het landelijke fotoproject. Uit alle provinciale inzendingen kiest het NIOD honderd foto's die in de Tweede Kamer tentoongesteld zullen worden. Dit zijn de verhalen bij de geselecteerde oorlogsfoto's.

Lees ook: Bijzondere oorlogsfoto's 'uit de schoenendoos van oma'

Drentse vertragingslinies tijdens de algehele mobilisatie

De eerste foto is genomen op 29 augustus 1939 in Odoornerveen. Een dag eerder, op 28 augustus 1939, werd in ons land een algehele mobilisatie afgekondigd. De internationale spanningen waren dusdanig toegenomen dat de overheid het noodzakelijk achtte om het land op een mogelijke vijandelijke aanval voor te bereiden. Lees hier verder.

Bommenwerpers boven Drenthe

De tweede foto is net als de eerste foto genomen op 29 augustus 1939, maar dan zo'n dertig kilometer ten noordwesten van Odoornerveen, in Assen. Het met zandzakken versterkte politiebureau in de provinciehoofdstad deed tijdens de algemene mobilisatie, die een dag eerder was ingegaan, en tijdens de oorlog dienst als hoofdkwartier van de gemeentelijke luchtbeschermingsdienst (LBD). Lees hier verder.

Duitse inval in Drenthe met paard en wagen

De derde foto is in mei 1940 genomen. Duitse soldaten trekken met paard en wagen over de Knoppersbrug in Meppel. Eerder die maand, op 10 mei was de brug voor een deel onklaar gemaakt maar dat hield de Duitsers niet tegen. Ze beschikten over uitstekende inlichtingen die ze al voor de oorlog verzameld hadden over de draagkracht en afmetingen van de bruggen in Meppel. Lees hier verder.

Rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart op bezoek in Emmen

Enkele dagen na de Duitse inval in 1940 werd de Oostenrijkse jurist en nazipoliticus Seyss-Inquart op 18 mei 1940 benoemd tot Rijkscommissaris van Nederland of voluit Reichskommissar für die besetzten niederländischen Gebiete. Hij werd zo de hoogste gezagsdrager van ons land. In augustus van datzelfde jaar maakte hij een landelijke inspectietocht en op 30 augustus was de provincie Drenthe aan de beurt. Lees hier verder.

Landdagen in Rolde

Sinds de jaren dertig organiseerden de boerenbonden jaarlijkse landdagen voor hun leden met toespraken en openluchtspelen. Deze dagen vonden steeds op de zandverstuiving in Rolde plaats waar grote aantallen toehoorders terecht konden. De duizenden bezoekers kwamen met de trein of op de fiets naar het Drentse dorp. Lees hier verder.

WA commandant Arie Johannes Zondervan op bezoek in Drenthe

Na het bezoek van Rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart in augustus 1940 was het een jaar later de beurt aan commandant van de Weerbaarheidsafdeling (WA) Arie Johannes Zondervan. In augustus 1941 bracht hij een driedaags bezoek aan de provincie Drenthe. Lees hier verder.

Gezinus Jansen uit Gees maakte 1500 pasfoto's voor persoonsbewijzen

Gezinus Jansen uit Gees was sigarenhandelaar maar ook hobbyfotograaf. In 1942 trok hij gewapend met een camera en een laken aan een stok door Gees, Oosterhesselen en Zwinderen. Hij fotografeerde honderden personen die een foto nodig hadden voor hun persoonsbewijs. Lees hier verder.

Ondanks de oorlog toch Drents tenniskampioenschap

Tijdens het laatste weekeinde van juni 1942 werd op de 'fraai gelegen banen achter De Hertekamp te Assen' gestreden om het kampioenschap van Drenthe. Het tijdschrift van de Nederlandsche Lawn-Tennisbond spreekt op 17 juli 1942 van 'geslaagde wedstrijden'. Vooral de jonge speelsters Tineke Lasonder, Anneke Kortenhorst en Ina van der Linden van Sprankhuizen wisten het publiek te verrassen. Lees hier verder.

Vijf kilometer lopen voor de trein

De foto is in het najaar van 1942 gemaakt. Joodse gevangenen uit het kamp verzamelden zich bij de trein na een voettocht van vijf kilometer naar Hooghalen. Het transport ging naar het vernietigingskamp Auschwitz. In deze periode reed de trein met personenrijtuigen. Mettertijd werden dat goederenwagons en veewagens. Lees hier verder.

Dagelijks leven in Kamp Westerbork

De foto geeft een intiem beeld van het leven in de barakken van Kamp Westerbork. Alle aanwezigen staan opeengepakt toe te kijken hoe een van de kaarsen van de chanoekia, de negenarmige kandelaar, aangestoken wordt. Bijna iedereen heeft oog voor de lichtjes en niet voor de fotograaf Werner Rudolf Breslauer. Lees hier verder.

Joodse gemeenschap in Meppel

Op het moment dat de Tweede Wereldoorlog uitbrak, woonden in Meppel bijna 250 joden. Kort daarop kwamen daar vijftien uit Duitsland gevluchte joden bij. In de nacht van 2 op 3 oktober 1942 werd het merendeel van de Joodse gezinnen uit hun huizen gehaald en naar Kamp Westerbork gebracht. Lees hier verder.

Joodse werkkampen: voorportaal voor Kamp Westerbork

In de nacht van vrijdag 2 op zaterdag 3 oktober 1942 werden alle Joodse werkkampen in Drenthe ontruimt. De mannen die er maanden hadden gezwoegd werden naar Kamp Westerbork afgevoerd. Zogenaamd in het kader van gezinshereniging maar in werkelijkheid in afwachting van deportatie naar vernietigingskampen zoals Auschwitz en Sobibor. Lees hier verder.

Afvoer Nederlandse soldaten leidde tot de april-mei staking

In het voorjaar van 1943 kondigde de Duitse bezetter aan dat alle Nederlandse militairen die in mei 1940 tegen de Duitse invallers hadden gevochten, zich opnieuw moesten melden om in Duitsland te werk gesteld te worden. Dit bericht leidde tot een staking in heel Nederland. In Drenthe kwamen de boeren in Zuidwolde als eerste in opstand. Lees hier verder.

De 'Boulevard' van Kamp Westerbork

Kamp Westerbork werd tijdens de Duitse bezetting doorgangskamp 'Polizeiliches Judendurchgangslager Westerbork' voor de concentratiekampen in Duitsland, Polen en Tsjechië. Het eerste transport met Joden uit het kamp vertrok in juli 1942 vanaf station Hooghalen. Later dat jaar werd het spoor doorgetrokken tot in het kamp. De trein stopte op de 'Boulevard', de centrale weg van kamp Westerbork. Lees hier verder.

Onderduiken in Drenthe

In de oorlog zaten mensen niet alleen ondergedoken bij anderen thuis. Ook in kerken en andere openbare gebouwen zochten zij een veilig heenkomen. En in de Drentse bossen. Op verschillende plekken in de provincie zaten mensen in onderduikersholen verstopt. Lees hier verder.

De Meppeler Knokploeg in beeld

In het Zuid-Drentse Meppel bevond zich een zeer actieve verzetsgroep: de Meppeler Knokploeg. De leden van deze groep hielden zich bezig met allerhande verzetswerk, met name het helpen van piloten die neergestort waren boven Nederlands gebied. In feite bestond deze knokploeg uit meerdere afdelingen. Lees hier verder.

Hulp voor het uitgehongerde westen

De foto is genomen door Loe ter Heide in Meppel ten tijde van de bevrijding van Drenthe, waarschijnlijk rond 13 april 1945. Ter Heide had een fotohandel in die stad. De colonne vrachtwagens staat klaar om voedsel te vervoeren naar het westen van het land. Daar was namelijk vanaf september 1944 een ernstig voedseltekort ontstaan omdat de Duitsers voedseltransporten naar het westen verboden. Lees hier verder.

Gedumpt in een hol nabij Anloo

In de vroege ochtend van zondag 8 april 1945 - slechts enkele dagen voor de bevrijding - namen leden van de Sicherheitsdienst tien verzetsmensen die zij eerder opgepakt hadden mee naar het Evertsbos nabij Anloo. De mannen waren bruut verhoord in het Scholtenhuis in Groningen en met het einde van de oorlog in zicht leek het de Duitsers beter zich van hen te ontdoen. Lees hier verder.

Illegale pers tijdens de oorlog

Meppel heeft een grote rol gespeeld bij de vervaardiging en verspreiding van verzetslectuur. Er was een sterke band tussen de drukkers en leden van de Knokploeg Meppel. Eén van de belangrijkste kranten die een tijdlang werd gedrukt in Meppel was Trouw. Lees hier verder.

De bevrijding van Assen

Het is zover: Assen is bevrijd. Op de foto is te zien dat verpleegsters van het Wilhelminaziekenhuis op de Brink arm in arm dansen met Canadese soldaten. In de vroege ochtend van vrijdag 13 april 1945 werd de stad bevrijd door de Canadezen die via de Beilerstraat binnentrokken. De foto werd diezelfde dag genomen. Lees hier verder.

Vindingrijkheid ten tijde van schaarste

Tijdens de oorlog eiste de bezetter alle benzine op. Hierdoor ontstonden grote tekorten en autobezitters stapten noodgedwongen over op gasgeneratoren. Aanvankelijk werden deze voornamelijk geïmporteerd uit Frankrijk, maar later produceerden Nederlandse bedrijven zelf gasgeneratoren. Lees hier verder.

Onderduiken in de bossen: twee families, door de oorlog onlosmakelijk verbonden

Soms kom je bijzondere onderduikverhalen tegen. Zo ook dit verhaal over de onderduik in de Drentse bossen. Een plek waar de familie Lezer en de familie Oosting door de oorlog onlosmakelijk aan elkaar werden verbonden. Lees hier verder.

Ondergedoken in een molen in Zuidbarge

Het joodse gezin Ten Brink overleefde de oorlog dankzij Jacoba Omvlee uit Nieuw-Amsterdam. Zij liet het gezin onderduiken in haar molen in Zuidbarge. Vader Jozef, moeder Hendrina, zoon Samuel en Jozefs broer Meyer moesten zich stilhouden en hadden weinig bewegingsruimte. Lees hier verder.

In dienst van de bezetter

De mannen op de foto zijn nieuwe leden van de Nederlandse Arbeidsdienst (NAD), een werkinzetsdienst voor zowel mannen als vrouwen. Zij krijgen in het werkkamp bij Aalden op ceremoniële wijze een versierde schop uitgereikt. Lees hier verder.

Adolf Nassau kazerne in Zuidlaren in Duitse handen

Slechts een jaar na de ingebruikname van de kazerne, werd deze in beslag genomen door de bezetter en werden er Duitse militairen ondergebracht. De foto is genomen in 1942 en maakt deel uit van een serie van vijfentwintig foto's gemaakt door een Duitse soldaat. Lees hier verder.

Lees ook: Vijftig nieuwe Drentse oorlogsfoto's