In het kader van het NIOD fotoproject 'De Tweede Wereldoorlog in vijftig foto's' heeft een Drentse werkgroep vijftig opmerkelijke Drentse oorlogsfoto's verzameld.
Tijdens een bijeenkomst in het Drents Archief in Assen zijn hier vijfentwintig foto's uit gekozen die naar het NIOD gestuurd zijn. Uit alle provinciale inzendingen kiest het NIOD honderd foto's die in de Tweede Kamer tentoongesteld zullen worden.
Op deze website lichten we de komende tijd de vijfentwintig foto's uit de Drentse selectie toe.
Onderduikersholen
In de oorlog zaten mensen niet alleen ondergedoken bij anderen thuis. Ook in kerken en andere openbare gebouwen zochten zij een veilig heenkomen. En in de Drentse bossen. Op verschillende plekken in de provincie zaten mensen in onderduikersholen verstopt.
Uitkijkpost
Op de foto is een uitkijkpost te zien bij een onderduikershol in de bossen tussen Zweeloo en Noord-Sleen. Onder op de foto staan Albert Sanders (links) en Pierre (Arie) Lina (rechts). Op de uitkijkpost staan Arend Boterenbrood en Roelof Brakels, die afkomstig was uit Apeldoorn.
Diever
Enkele holen zijn bewaard gebleven zoals het onderkomen in het Drents-Friese Wold bij Diever. Jonge mannen uit de omgeving die wilden ontsnappen aan de arbeidsinzet hebben het hol aangelegd. Er werden verzetsstrijders verborgen en geallieerde piloten opgevangen die door het Duitse luchtafweergeschut neergeschoten waren. In het najaar van 1944 werd de plek ontdekt.
Lees ook: Roelof Pot hielp onderduikers in Diever: 'Ik heb nooit angst gevoeld in die tijd'
Thijs Drupsteen was een sleutelfiguur in het verzet van Diever, doordat hij als medewerker van de gemeente Diever toegang had tot de archieven. Daar lagen belangrijke documenten die van grote waarde zouden kunnen zijn voor de Duitsers. Met hulp van een handlanger en de burgemeester zorgde hij ervoor dat het bevolkingsregister van de gemeente uit de archieven verdween.
Jaren later vond Ferdi Wolthuis een melkbus met het bevolkingsregister van Diever toen hij met een metaaldetector de omgeving uitkamde. Onbedoeld vond hij een van de grootste buitgemaakte schatten van het Dieverse verzet in de Tweede Wereldoorlog.
Lees ook: Verzetsschat gevonden bij onderduikershol Diever
Valthe
In het onderduikershol in het Valtherbos bij Valthe hebben in totaal zestien mensen ondergedoken gezeten. Zij overleefden de oorlog. Het hol is bewaard gebleven maar was na al die jaren toe aan een onderhoudsbeurt. Een deel van de houten constructie was verrot. Begin dit jaar zijn de werkzaamheden gestart.
Lees ook: Verrot onderduikershol in Valtherbos krijgt grondige renovatie
Anloo
Van het onderduikershol in de bossen bij Anloo zijn slechts wat restanten over. In eerste instantie werd het in 1943 gebouwd door Groningers om onder te duiken voor de door de Duitsers verplichte tewerkstelling, maar daarna is het vooral gebruikt door ondergedoken verzetsmensen.
Lees ook: Het onderduikershol Anloo: 'De reeën liepen gewoon over het dak'
Het hol kreeg de codenaam K18 en bood onderdak aan in totaal zo'n achttien mensen. In september 1944 ontdekten Duitse soldaten die in de buurt aan het oefenen waren het hol omdat ze etensgeuren roken. Drie verzetsstrijders werden opgepakt: Jacob Bruggema uit Veendam, Harm Molenkamp uit Eenum en Gerard Oosting uit Haren. Nog geen twee weken na de arrestatie zijn ze geëxecuteerd bij kamp Westerbork. Na de ontdekking is het hol in brand gestoken en met handgranaten opgeblazen.
Om het onderduikershol zichtbaar te maken voor schoolkinderen en andere bezoekers wordt een virtualreality-bril ontwikkeld met allerlei beeldmateriaal. Met deze bril kan de bezoeker de oorlogstijd als het ware herbeleven. Het initiatief hiervoor komt van Joke en Jan Benjamins. Zij schreven het boek Vergeten Verzetshelden over het onderduikershol bij Anloo.
Lees ook: 'Links zie je de verzetsstrijders vluchten en rechts zie je de Duitsers aankomen'
Tekst gaat verder onder video
De aanleg van het onderkomen in de bossen bij Anloo is destijds vastgelegd op beeld. Bekijk hier de beelden van de bouw.
Tekst gaat verder onder video
De Stichting Oorlogs Informatiecentrum Drenthe (OICD) maakte in 2014 onderstaande documentaire over het onderduikershol in Anloo.
Tekst gaat verder onder video
Nieuwlande
Ook in Nieuwlande was een onderduikershol in gebruik. Dit hol werd in 1943 gegraven door onder andere Max Leons, een medewerker van Johannes Post. In het kader van 200 jaar Koninklijke Landmacht heeft de 43ste Herstelcompagnie van de Johannes Postkazerne in Havelte het hol in 2014 gerenoveerd. Het ligt in het bos aan de Johannes Poststraat, tegenover de voormalige boerderij van Johannes Post op nr. 17.
