Sinds dit weekend is de nieuwe tentoonstelling van Herinneringscentrum Kamp Westerbork voor publiek te zien. De tentoonstelling Het Verdriet van de Bevrijding wijkt door de invalshoek af van vele andere activiteiten rondom 75 jaar bevrijding.

"Bij de dood van mijn moeder besefte ik dat we vader nooit hebben begraven. De verzetsman wel, die ligt nu in Bloemendaal. Maar om vader hebben we nooit kunnen rouwen. Daarvoor kregen we de kans niet, omdat zoveel mensen hem in leven wilden houden."

De dochter van verzetsheld Johannes Post is voor de voorstelling Verdriet van de Bevrijding van Herinneringscentrum Kamp Westerbork een schrijnend voorbeeld van het verdriet van de bevrijding.

"De held heeft altijd centraal gestaan, maar nooit heeft iemand gevraagd wat de kinderen hebben meegemaakt", staat op de muur van de tentoonstellingshal geschreven.

Schaduwverhalen

Het is niet het enige schaduwverhaal van een verder vrolijke gebeurtenis uit de Nederlandse geschiedenis. De nieuwe tentoonstelling kent aaneengesloten verdrietige voorbeelden van mensen die terugkeren naar Nederland en voor onaangename verrassingen komen te staan.

Het was voor deze kamp- en onderduikoverlevenden namelijk zwaar, vertelt Bas Kortholt, onderzoeker van Herinneringscentrum Kamp Westerbork. "Op het moment van bevrijding komen natuurlijk ook de berichten binnen van wat er met de familie was gebeurd. Bij de bevrijding hebben veel mensen alleen nog maar hun pak, hun gevangenenpak."

"De repatriëring om naar Nederland te komen duurt maanden", vertelt Kortholt verder. "In Nederland aangekomen blijkt dat het huis is ingenomen en heel moeilijk terug te krijgen is. Ze hebben eigenlijk niets meer. Soms moeten ze nog belastingtoeslagen van anderen betalen. Niemand luistert, niemand wil luisteren."

Tekst gaat verder onder de video
  

Contrast met evenementen die de vrijheid 'vieren'

Het contrast is groot tussen deze tentoonstelling van het herinneringscentrum en de evenementen in de rest van het land waar juist de bevrijding wordt gevierd. Het is bij het herinneringscentrum gericht op een 'herdenking' in plaats van op een 'viering'. "Als je het hebt over slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog hebben we het niet alleen over de 102.000 mensen die niet terugkeren. Maar ook juist over de 5.000 die wel terugkomen. Ook zij zijn slachtoffer van de Tweede Wereldoorlog."

Het Herinneringscentrum kiest bewust niet voor de verhalen over vreugde, waar ze wel een breed publiek mee hadden kunnen aanspreken. "De bevrijding is helaas verdrietig voor veel mensen die in Kamp Westerbork hebben gezeten. Het was niet alleen maar chocolade en feestvieren. Wij willen deze kant belichten omdat ook veel mensen dit niet weten", legt Kortholt uit.

Traumatische herinneringen aan de bevrijding

De bevrijding was soms nog meer traumatiserend dan de oorlog zelf vertelt Kortholt. "Het heeft een veel grotere impact gehad omdat de mensen het niet verwachtten. De kampoverlevenden verwachtten een welkom in Nederland en mensen die vroegen naar wat ze hebben meegemaakt. Maar niemand vroeg ernaar, niemand kon ernaar vragen. Zij voelden zich in de steek gelaten."

De tentoonstelling is pas net geopend, maar Kortholt vertelt al over veel positieve reacties. "Veel mensen uit de Joodse gemeenschap zeggen van 'juist nu moet je dit verhaal vertellen' want die worden elke keer weer geconfronteerd met de prachtige evenementen in Nederland. Maar zij zeggen 'daar voel ik mij helemaal niet bij thuis.' Wij hopen dat dit iets is waar zij zich wel in kunnen herkennen."

Tot 11 oktober 2020 blijft de tentoonstelling staan. Gedurende de looptijd van Het Verdriet van de Bevrijding wordt onder de titel 'Vandaag 75 jaar geleden' elke dag via persoonlijke verhalen, diverse voorwerpen, audio- en videofragmenten een ander onderwerp in de tentoonstelling uitgelicht.

 

Veel gevangenen waren na hun verblijf in kampen letterlijk ontmenselijkt (foto: RTV Drenthe/Josien Feitsma)