Een vrouw uit Laren schenkt het Herinneringscentrum Kamp Westerbork een uitgebreide collectie persoonlijke spullen die ze op haar zolder vond. In twee koffers en een doos zit een heel levensverhaal van een Joods-Duitse zuster, die van voor de oorlog tot aan ver na de oorlog alles in haar leven bijhield.

De man van de gulle geefster was vroeger goed bevriend met de Joodse zuster, Ellen Silvia Deitelzweig Senior. De vrouw uit Laren vond de koffers op zolder en wist niet wat ze ermee moest doen, totdat ze Radio Westerbork hoorde, vertelt conservator Guido Abuys van het Herinneringscentrum. De spullen zijn volgens hem vermoedelijk jarenlang niet aangeraakt.

Herinneringscentrum Kamp Westerbork is erg blij met de nieuwe informatie. “Soms krijg je een paar brieven of een document of misschien een voorwerp, maar dit heeft eigenlijk alles. Zo compleet en zo breed, met zoveel diepgang; dit heb ik nog maar een paar keer in mijn werkzame carrière meegemaakt.”

Tekst gaat verder onder de foto

Foto's van Ellen Silvia Deitelzweig Senior (foto: RTV Drenthe)

Zuster in Kamp Westerbork

De joodse Deitelzweig Senior werd in 1907 geboren, vluchtte begin jaren ‘30 naar Nederland en is ver na de oorlog in de jaren ‘90 overleden. De vrouw ging als zuster aan het werk in het ziekenhuis in Kamp Westerbork en hield in een gedetailleerd dagboek de dagelijkse gebeurtenissen bij.

Maar bij één dagboek blijft het niet, uit de koffers komen een hoop spullen. “De verzameling bestaat uit dagboeken, foto’s, tekeningen, armbanden, haar persoonsbewijs, haar werkkaart, een blokje met een tekst erop die ze aan haar koffer had bevestigd toen ze naar Theresienstadt ging, het houdt gewoon niet op. En ik heb nog niet eens alles bekeken.”

“Je krijgt eigenlijk een totaal levensbeeld van haar. Ik heb hier stapeltjes van voor de oorlog, de oorlogsjaren, Kamp Westerbork, Theresienstadt - waar ze uiteindelijk naartoe ging-, Zwitserland en ook alles van haar leven na de oorlog. Op die manier krijg je een beeld van iemand die voor mij voor vrijdag totaal onbekend was. Maar nu opeens komt die persoon tot leven.”

Dagboeken

Deitelzweig schreef bijna dagelijks in haar dagboek. De dagboeken bestaan uit drie schriftjes en zijn gericht aan een vriendin ‘Tonny’. Ze begon met schrijven op 6 januari 1943 in Kamp Westerbork. Abuys: “In het dagboek schreef ze eigenlijk over alles wat er maar in het ziekenhuis van Westerbork gebeurde: Patiënten die binnenkwamen of vertrokken, maar ook over de omgang met collega’s, de organisatie van het ziekenhuis, het eten en medicamenten."

"Verder beschrijft ze drukke dagen, want eigenlijk was ze continu bezig met het verzorgen van patiënten. Soms was ze ook een luisterend oor voor mensen die alleen, zonder familie, in het ziekenhuis lagen. Maar ze schreef ook over van alles wat buiten het ziekenhuis gebeurde.”

Afscheid nemen

Het ziekenhuis had in de oorlog een bijzondere betekenis. Het was voor veel kampbewoners lange tijd een veilige haven, tot het moment dat een deel van het ziekenhuis werd verplaatst. De worsteling kun je in haar dagboek teruglezen, zegt de conservator. “Waar ze vooral moeite mee had, dat is wat ik er tot nu toe uit heb kunnen halen, is met het afscheid nemen van patiënten. Afscheid nemen betekende in de meeste gevallen dat ze dus op transport moesten. Dat was natuurlijk een heel moeilijk moment: dat ze haar best had gedaan om iemand zo goed mogelijk te verzorgen en dat ze diegene dan los moest laten.”

Ontbrekende antwoorden

Omdat Deitelzweig alles zo nauwkeurig bijhield, heeft het Herinneringscentrum veel aan de nieuwe informatie. “Er zijn heel veel gaten in onze kennis, die met behulp van dit dagboek worden ingevuld. De dagboeken geven veel inzicht in hoe het functioneerde op de werkvloer en hoe het personeel met elkaar omging. Het is heel gedetailleerd beschreven, tot hele werkschema’s, roosters en planningen voor de komende weken aan toe. Er zijn wel wat brieven uit die periode, maar er zijn geen dagboeken bewaard gebleven uit die eerste helft van 1943.”

De collectie krijgt een bijzondere plek. In welke vorm weet Abuys nog niet. “Maar we gaan deze dagboeken zo snel mogelijk helemaal uitlezen, uitschrijven en publiceren.”

Niet weggooien

Het is toeval dat de koffers vlak voor de actie ‘Niet weggooien’ van het Herinneringscentrum zijn geschonken. Bij deze halfjaarlijkse actie vraagt het museum aandacht voor spullen van historische waarde. Morgen is weer zo’n actiedag. “We kijken dan deze keer vooral naar Nederlands-Indië. Maar als er nog iemand met zo’n collectie komt binnenlopen, zeggen we natuurlijk geen ‘nee’.”