In 2021 kwam een boek uit over deze bijzondere inwoner van Coevorden: Louis van Coevorden. Uitgever is de Stichting Synagoge Coevorden, waar ook een tentoonstelling over hem te zien is geweest.

Auteur van het boek is Dirkje Mulder, bestuurslid van de stichting Synagoge Coevorden. "Een vriend zei me dat er over Louis van Coevorden eigenlijk eens een boek geschreven zou moeten worden. Omdat het zo'n bijzondere man was. Zo stond hij bekend als iemand die betrokken was bij het het ontvoeren van de oorlogsmisdadiger Adolf Eichmann."
Louis van Coevorden wordt in 1919 geboren in Coevorden. Hij vertrekt naar Den Haag, op 17-jarige leeftijd, om daar opgeleid te worden bij het prestigieuze modehuis Gerzon. "Toen alle Joden zich moesten laten registreren, denkt hij: dit komt niet goed. Hij besluit om samen met zijn vriend Max Weisglas naar Engeland te gaan, om van daaruit tegen de nazi's ten strijde te trekken", aldus Dirkje Mulder.

Skiënd naar Zwitserland

Van Coevorden is half Europa doorgereisd om te proberen in Engeland terecht te komen. Mulder: "En daarbij heeft hij heel veel risico's genomen en risico's gelopen. Die tocht levert echt heel spannende verhalen op." Ze pakt het boek en leest voor: "De jonge mannen verblijven in een herberg en skiën elke dag. Het is namelijk alleen op ski's mogelijk om Zwitserland te bereiken. Het is maar goed dat Louis een sportieve jongeman is, want dit is de eerste keer dat hij op ski's staat en het gaat hem goed af. Ook voor Max is skiën iets nieuws. Beide jongens kijken de kunst af van andere skiërs en zij volgen de instructies op van een Duitse ski-instructeur die een groep Duitse militairen toeblaft hoe ze moeten skiën. Zo bewijzen de gehate Duitsers hen toch nog een dienst."

 

'De genealogie, dat zijn de botten'

De tentoonstelling in de Coevorder Synagoge begint met foto's van de familie Van Coevorden. Mulder: "Je ziet zijn ouders, Ernest en Rachel van Coevorden, en zijn zussen en zijn broers. Ze waren met vier kinderen, allemaal geboren hier in Coevorden." Maar het is niet de afstamming waar Mulder in geïnteresseerd is. "Ik zeg altijd de genealogie, dat zijn de botten. Maar de verhalen van de mensen, die vormen het vlees, die moeten er een geheel van maken. Dus daar ben ik ook altijd naar op zoek. Zo was Louis' moeder Rachel bijvoorbeeld een hele aardige meelevende vrouw. Gelukkig kende ik iemand wiens grootmoeder naast het gezin woonde. Die kon me iets over haar als mens vertellen, zo krijgt die geschiedenis een persoonlijker gezicht."

Pyreneeën oversteken

Het leven van Louis van Coevorden is in de tentoonstelling in beeld gebracht met vier levensgrote silhouetten. De eerste verbeeldt zijn jeugd. "Hij was voetballer bij Germanicus. Je ziet hem gaan met de bal. De tweede gestalte geeft hem weer als Engelandvaarder. En dan zie je ook een spannend deel uit z'n verhaal, want hij is bijna naar beneden gestort toen hij de Pyreneeën moest oversteken", vertelt Mulder. "Maar hij heeft zich gelukkig met één hand vast kunnen grijpen en is door een medereiziger uit zijn precaire positie geholpen. Dat zie je ook afgebeeld."

Gibraltar

Van Coevorden vertrekt uit op 15 januari 1942 uit Nederland en komt pas in midden februari 1944 aan in Engeland. Zijn reis voert via België, Frankrijk, Zwitserland en opnieuw Frankrijk naar Spanje. Uiteindelijk kan hij vanaf Gibraltar met een troepenschip mee naar Engeland. Mulder: "Daar leert hij voor navigator, want hij wilde de Duitsers bestrijden vanuit de lucht. De oorlog was al bijna voorbij. Maar hij heeft nog een aantal bombardementen mee uit kunnen voeren. Maar wat hem echt blij maakte, dat was zijn deelname aan de voedseldroppings boven Amsterdam."

Deserteur

Toen Van Coevorden na de oorlog in Nederland terugkwam ging hij op zoek naar familieleden. Maar hij kwam er al gauw achter dat er maar weinigen teruggekomen waren. "Ik denk dat dat bij hem echt een knop heeft omgezet. Zo van: hier wil ik niet blijven, wat hier gebeurd is, dat is gewoon te gek voor woorden", zegt Mulder. "En hij was nog steeds principieel. Hij weigerde om als militair naar Nederlands-Indië te gaan. Dat vertikte hij, om de vrijheidsstrijders daar te bevechten. Toen was hij feitelijk deserteur. Hij is daarna weer de illegaliteit ingegaan, is holocaust-overlevenden naar Palestina gaan smokkelen en later ook zichzelf en zijn gezin."

(Tekst gaat door na de foto)

Mossad

Louis van Coevorden wilde graag boer worden, maar hij kreeg in Palestina een andere taak. "Helpen dat land te verdedigen. Hij had mensen gesmokkeld, nu moest-ie wapens smokkelen", weet Mulder. "En met zijn ervaring als navigator hielp hij om de El Al vliegtuigmaatschappij op te zetten, hij kreeg daar een managementfunctie. In die hoedanigheid was hij een vertrouwenspersoon van de Mossad, de Israëlische veiligheidsdienst. Toen die via via had vernomen dat Eichmann zich in Argentinië verborgen hield, gingen ze bij hem te rade, want ze wilden die oorlogsmisdadiger naar Israël ontvoeren."

Het probleem was dat Israël had geen landingsrechten had in Argentinië. Mulder: "Dus hoe krijg je een man daar vandaan als je geen landingsrechten hebt? Want over land was dat natuurlijk niet te doen. Nou, toen werd daar aan Louis gevraagd of hij een mogelijkheid zag om hem uit Argentinië te halen? Hij zei 'ja, dat zie ik'. En toen heeft-ie bedacht dat ze met een officiële delegatie op bezoek zouden gaan bij het feest voor de 150-jarige zelfstandigheid van Argentinië. Er is toen een vliegtuig vol hotemetoten, ministers en onderministers en mensen van het bedrijfsleven naar Argentinië gevlogen."

Emotioneel gebeuren

Een enorme dekmantel, om een vliegtuig ter plaatse te krijgen. "Maar in alle eerlijkheid, de groep die Eichmann gevangen heeft genomen, daar was hij niet bij. Dat is een misverstand dat steeds weer opduik. Maar hij is wel achter de schermen aan het organiseren geweest, om die landingsrechten te krijgen. Op het moment dat Eichmann gevangen werd genomen zat hij zelf in Amerika. Maar hij heeft er wel voor gezorgd dat de bemanning van het vliegtuig bestond uit holocaust-overlevenden", legt Mulder uit.

"Pas nadat ze geland waren en alle passagiers van boord waren, kregen zij van Louis te horen dat ze terug zouden vliegen met Eichmann. Nou, je kunt je voorstellen wat dat voor die mensen heeft betekend, want Eichmann had van de meesten van hun hele familie uitgemoord. Ik kan mij heel goed voorstellen dat dat daar aan boord een heel emotioneel gebeuren is geweest."

Yehuda Shimoni

Louis van Coevorden neemt in Palestina de naam Yehuda Shimoni aan. Met zijn vrouw Magda Hollander krijgt hij drie kinderen. Hij ontvangt het kruis van verdienste van koningin Wilhelmina en wordt geridderd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau door koningin Beatrix. Hij sterft in 2001 op 82-jarige leeftijd in Israël en wordt daar begraven. Zijn drie kinderen bezoeken Coevorden, in 2014, als daar de Stolpersteine worden onthuld voor hun grootouders, Ernst en Rachel van Coevorden.