In de nacht van 2 op 3 oktober 1942 is het overgrote merendeel van de Joodse bevolking van Drenthe gedeporteerd. Via Westerbork verdwenen ze binnen een paar maanden naar de concentratiekampen van nazi-Duitsland om daar te worden vermoord.

De stichting Aold Daol'n heeft 75 jaar na dato zeventien Stolpersteine onthuld in het dorp. Voor vijf huizen liggen de stenen met een messingplaatje waarin de namen en geboorte- en sterfdata van de Joden zijn gegraveerd.

Midden in de nacht

In Dalen woonden twee Joodse families: de familie Bierman en Zilverberg. De nacht van de deportatie staat bekend als de zwarte nacht, zegt voorzitter Rolf Albring van Aold Daol'n. "Het was zo een die ook in films ziet: er werd middenin de nacht op de deuren geklopt. Met de deportatie is echt een gat geslagen in de gemeenschap van Dalen."

"We hebben veel van de geschiedenis van onze Joodse medebewoners al eerder op papier gezet", zegt Henk Nijkamp van Aold Daol'n. "De familie Zilverberg had bijvoorbeeld een schildersbedrijf. Ze hadden goede contacten met de burgemeester en totaal niet verwacht dat ze zouden worden opgepakt."

Heftig werkstuk

Drie leerlingen van De Nieuwe Veste in Coevorden maakten een profielwerkstuk over de Joden in Dalen. "Het was in het begin wel heftig, maar later werd het interessanter omdat het zo dichtbij kwam", zegt Carolien Pot uit Oosterhesselen. De leerlingen spraken met leeftijdgenoten uit de oorlog voor hun werkstuk.

Omdat het onderzoek zo dicht bij hen stond, kreeg het project ook een keerzijde: "Er was een jongen van 18 jaar, Jonas Bierman, net zo oud als ik nu ben. En terwijl ik gewoon naar school ga en mijn dingen doe, is hij aan zijn einde gekomen in zo'n kamp. Dat is toch te verschrikkelijk voor woorden."

Huishoudster

De examen-leerlingen ontdekten ook dat het dorp niet zestien, maar zeventien Joodse inwoners had. De familie Bierman had namelijk een Joodse huishoudster uit Winschoten in huis. Ook voor deze Petronella de Levie is er een Stolperstein gelegd.

Suze Zilverberg krijgt ook een gedenksteen. Zij overleed in februari op 91-jarige leeftijd. In de oorlog werkte de Dalense als huishoudster in Assen en ontsnapte daar aan een razzia. Ze had het geluk dat een verzetsstrijder haar net op tijd uit handen van de Duitsers wist te houden. Afgelopen februari overleed ze op 91-jarige leeftijd. Haar hele familie werd in de oorlog vermoord.