Schrijver Goff Miedema uit Hoogezand wil een monument in Zuidlaren ter nagedachtenis aan Limburgse evacués die tijdens de Tweede Wereldoorlog naar Drenthe gingen. Hij is daarover in gesprek gegaan met de gemeente Tynaarlo die niet onwelwillend tegenover het idee staat.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog moesten 80.000 Limburgers op bevel van de Duitsers hun huis verlaten. Ruim 30.000 van hen werden geëvacueerd naar de drie noordelijke provincies. De tocht zelf verliep onder erbarmelijke omstandigheden, velen stierven onderweg of na aankomst.

Briefwisseling

Miedema schreef over dit onderwerp het boek Onze trein ging naar het Noorden dat in 2015 verscheen. Hij kwam op het idee nadat hij brieven van zijn oma was tegengekomen.

"Het is een onbekende evacuatie en het gaat om onbekende oorlogsslachtoffers waar eigenlijk nooit aan gedacht wordt. Toen een zus van mijn moeder overleed kwam er een briefwisseling boven tafel tussen mijn oma uit De Groeve en een jongeman. Die jongeman schreef in zijn brief dat hij pastoor wilde worden. Hij was als evacué met zijn broertje in Zuidlaren geweest. Zou die man nog leven, dacht ik bij het lezen van de brief. Ik ben op zoek gegaan en binnen een half uur had ik Herman Jansen getraceerd in Valkenburg. Hij is daar nog steeds actief als pastoor", zegt Miedema in het NOS Radio 1 Journaal.

Evacuatie

Terug naar januari 1945. De Duitsers verwachtten volgens Miedema grote gevechten in het oosten van Limburg. De frontlinie liep toen dwars door het Zuiden. Er ontstond in dit gebied een zware en bloedige strijd, waaronder ook de bevolking zwaar te lijden had. Op 13 januari 1945 bepaalden de Duitsers dat alle inwoners in het gebied in verband met de heersende oorlogssituatie hun woningen moesten verlaten en naar Duitsland moesten vertrekken.

"Pas bij Winterswijk hadden ze het idee dat de trein naar het Noorden ging en niet naar het Oosten." - Goff Miedema

"Onderweg is veel mis gegaan. De mensen moesten in hartje winter lopend vanuit hun woonplaats naar onder andere Brüggen in Duitsland. Die tocht duurde soms een paar dagen. Ze kwamen onder vreselijke omstandigheden in Brüggen aan. Ze kwamen in veewagons terecht en werden per trein verder vervoerd. Die treinen werden onderweg beschoten, waarbij mensen niet eens wisten waar ze naartoe gingen. Pas bij Winterswijk hadden ze het idee dat de trein naar het Noorden ging en niet naar het Oosten, naar de werkkampen", aldus Miedema.

Limburgers bij opa en oma in huis

Het merendeel van de evacués komt eind januari aan het in Noorden. "Ze werden vervolgens verdeeld over de provincies Drenthe, Friesland en Groningen. De vlucht uit de oorlogsgebieden, de nachtelijke transporten per trein en de bittere kou zorgen ervoor dat de toestand waarin deze mensen aankomen onbeschrijfelijk is."

"280 Limburgers liggen in het Noorden begraven. Hun verhalen moeten verteld worden." - Goff Miedema

Ongeveer 3.000 Limburgers komen uiteindelijk in Drenthe terecht en worden via aankomstplaats Assen verdeeld over de provincie. Pas in de loop van de maand mei 1945 kunnen de meeste evacués naar Noord-Limburg terugkeren. "Na het lezen van die briefwisseling besefte ik dat Limburgers bij mijn opa en oma in huis zijn geweest. En dan kom je er achter dat heel veel Limburgers hetzelfde is overkomen", vertelt Miedema.

Monument in Zuidlaren

In de zomer van 2018 was Miedema in Limburg. "Ik was toen onder meer bij de familie Gielen uit Reuver op bezoek. Herm Gielen is ook in Zuidlaren geweest en hij vertelde dat hij nog graag eens een foto zou willen van het graf van zijn zusje. Die is kort na de evacuatie in Zuidlaren overleden. Toen vond ik niet alleen het graf van zijn zusje, maar nog zes andere graven."

"Daarmee ben ik vervolgens aan de slag gegaan. Hoeveel liggen er dan wel niet begraven in het Noorden van Nederland, vroeg ik mij af. Nou, dat blijken er dus 280 te zijn. En het zijn gewoon vergeten verhalen. Oorlogsslachtoffers waar nooit aan gedacht wordt. Dat moet anders, dacht ik. Daar moet een verhaal bij, bij zo'n graf. Dat moet verteld worden."

Miedema is bij de gemeente Tynaarlo geweest om over een monument te praten. "Ze staan er op zich positief in. Maar er moet wel het een en ander geregeld worden. Maar ik verwacht wel dat er iets gaat komen."

Geschenken uit Limburg

Herinneringen aan de evacués zijn er wel, schrijft Drenthe in de Oorlog, een website met een verzameling van bekende en minder bekende oorlogsverhalen uit Drenthe. "De provincie Limburg schenkt in 1949 Drenthe uit dank een gebrandschilderd raam. De St. Stephanuskerk in Meppel krijgt een Heilige Maria in glas-en-lood, de hervormde gemeente Peize een wandbord en de Roder gemeenschap een dorpspomp."

In april 2015 verscheen het boek. Speciaal voor die gelegenheid kwamen Limburgse evacués terug op de plek waar ze in de Tweede Wereldoorlog werden opgevangen.