Je hebt het beeld vast weleens gezien: het jonge Sinti-meisje met een witte hoofddoek, dat uit een wagon kijkt. Een wagon die haar naar Auschwitz brengt. Daar waar de dood op haar wacht.

Ze werd het gezicht van de deportaties vanuit Kamp Westerbork. Settela Steinbach, het meisje in de video, was een van 245 Sinti en Roma die op dat transport zaten. Slechts 31 van hen overleefden de oorlog.

Elisabeth Franz

Dat specifieke beeld is een van de weinige dingen die ons nog herinneren aan de Sinti- en Roma-vervolging. Volgens Guido Abuys, conservator bij Herinneringscentrum Kamp Westerbork, is er weinig bewaard gebleven. Maar nu heeft het centrum er iets nieuws bij: een persoonsbewijs van een Sinti, genaamd Elisabeth Franz. Of, zoals haar Sinti-naam luidde: Mädie Franz.

"Ze was 16 jaar toen ze Kamp Westerbork binnenkwam en in barak 69 werd ondergebracht", zegt Abuys. "We kregen vorige week van haar dochter haar persoonsbewijs." Het Herinneringscentrum noemt het een uniek document. "Voor ons archief is dit het eerste persoonsbewijs als het gaat om Roma en Sinti." Franz wist de verschrikkingen van de concentratiekampen te overleven.

Wat weten we van de Sinti en Roma?

We weten eigenlijk te weinig van de Sinti en Roma, zegt Bas Kortholt. Hij is onderzoeker bij Herinneringscentrum Kamp Westerbork. "Voor veel bezoekers is de vervolging van de Sinti en Roma tijdens de Tweede Wereldoorlog onbekend. Als wij tien jaar geleden over Sinti en Roma vertelden, dan kenden jongeren vaak het begrip zigeuners nog wel. Maar zelfs die beladen term is veel mensen tegenwoordig niet meer bekend."

Het Herinneringscentrum wil hier meer aandacht voor. "Niet alleen voor de deportatie van en de moord op meer dan 500.000 Sinti en Roma in Europa, maar ook om te laten zien we deze mensen eigenlijk waren", vertelt Kortholt.

'Te vaak óver ze gesproken, in plaats van mét'

Volgens Kortholt is er in het verleden te vaak óver de Sinti en Roma gesproken, zonder hen daar bij te betrekken. "Binnen die gemeenschap wordt over het spreken over de oorlog verschillend gedacht. Dit heeft deels te maken met de cultuur. Een deel van de gemeenschap vindt dat je over de doden niet moet spreken. Hierdoor kon bijvoorbeeld Settela Steinbach, het meisje dat de op de Westerbork-film uit de wagondeur kijkt, lang onbekend blijven. Tegenwoordig is er echter een groeiend aantal Sinti en Roma, veelal jongeren, dat vindt dat je wel het verhaal van de Tweede Wereldoorlog moet vertellen."

Radio Westerbork

In samenwerking met het Herinneringscentrum heeft RTV Drenthe het radioprogramma Radio Westerbork. Het programma werd gemaakt onder de glazen kap bij de commandantswoning op het terrein. Sophie Timmer presenteert het programma. In de aflevering van zondag 3 maart 2019 stonden de Sinti en Roma centraal in de uitzending van Radio Westerbork. Luister deze uitzending hier terug.

Anjes Franz, de dochter van Elisabeth Franz is te gast, net Bluma Meinhardt. Zij is ook een dochter van een Auschwitz-overlevende. Zij komen het verhaal van hun familie vertellen. Ook onderzoeker Bas Kortholt schuift aan. Muziek is er van Roger Moreno Rathgeb; hij maakte het Requim for Auschwitz.