Het is de zomer van 1944, een klein jaar voor het einde van de Tweede Wereldoorlog, als in Kamp Westerbork 51 kinderen aankomen. Niemand weet wie ze zijn. Ze komen zonder hun ouders. Al eerder in de oorlog zijn ouders en kinderen van elkaar gescheiden. De kinderen komen van onderduikadressen, waar de Duitsers ze op de een of andere manier op het spoor zijn gekomen. Daarom zijn hun echte namen niet bekend. Is dat hun redding geweest? Op één na, overleefden deze kinderen de oorlog.

NOS-presentator Rop Trip maakte een podcast over de 'onbekende kinderen', zoals ze worden genoemd. Het zijn 51 Joodse baby's, peuters en kleuters. Niemand wist precies hoe ze heten, wie hun ouders zijn of wanneer ze zijn geboren. De lijst waar de kinderen op staan geregistreerd, staat vol vraagtekens.

In de nieuwe podcast 'De Onbekende Kinderen van Kamp Westerbork' probeert Rob Trip te achterhalen hoe het kan dat deze kinderen drie concentratiekampen hebben overleefd. Is dat puur geluk of zit er meer achter? Lous, Louk, Marita en Gershon vertellen over wat ze hebben meegemaakt tijdens de oorlog, maar ook hoe het daarna met hen is gegaan. En hoe de oorlog hun leven heeft beïnvloed.
Kijk naar de trailer van 'De Onbekende Kinderen van Kamp Westerbork':

Presentator Rob Trip is vaak in Westerbork geweest om documentaires of herdenkingsprogramma's te maken. "Maar toen ik hoorde van de laatste trein die uit Westerbork vertrok, met 51 kinderen erin, dacht ik: hier moet ik wat mee doen."

Wie waren deze kinderen?

"Het waren heel jonge kindjes. Van baby's tot kinderen van drie jaar oud. Er zijn verhalen van baby's die zijn verraden in Amsterdam, terwijl ze dachten op dat onderduikadres al in veiligheid waren gebracht. De kinderen kwamen van alle kanten en niemand wist eigenlijk wie ze waren. Dat was ook bij die kinderen ingeprent, 'je moet nooit je eigen naam zeggen, je moet altijd je andere naam zeggen'. Dat was ze in dat onderduikleven al helemaal eigen gemaakt. Ze wisten zelf helemaal niet meer hoe ze heetten. Niemand wist dat."

Hoe verging het ze in Westerbork?

"Ik had me eigenlijk nooit gerealiseerd: bij de weeshuisbarak was gewoon een speeltuintje, een wipwapje en een zandbakje. Ze zaten helemaal aan een zijkant van het kamp, waar ze zicht hadden op een wachttoren. Als ze te ver zouden gaan, waren ze gewoon onder schot genomen, maar dat is nooit gebeurd. Er werd door medegevangenen best liefdevol met ze omgegaan, maar ze zwierven vooral een beetje over dat terrein en ze waren aan hun lot overgeleverd. Terwijl ze zoveel hadden meegemaakt."

 

 

 

 

 

De kinderen zaten uiteindelijk in drie concentratiekampen. Van Westerbork gingen ze naar Bergen-Belsen. Een rit door Drenthe en Groningen. Hoe ging dat?

"In het Nederlandse gedeelte van de rit wisten de mensen die langs het spoor woonden van deze bijzondere transporten. Dat vind ik ook zo'n verhaal. Achteraf wisten mensen van het transport, want dan lagen er veel briefkaartjes van mensen die deze uit de trein hadden gegooid. Naast de 51 kinderen zaten er ook 270 volwassenen in die trein."

Uiteindelijk kwamen ze in Theresienstadt. Hoe kan het dat de kinderen de oorlog overleefden?

"Dat is de grote vraag eigenlijk. Het gekke is: daar is geen eensluidend antwoord op te vinden. Er zijn twee verklaringen: de grote verklaring is dat de Duitsers bang waren dat er een niet-Joods kind in die groep zat. Het ergste was natuurlijk geweest dat er een niet-Joods kind in die gaskamer was gegaan. Het was een soort van weifelende actie van de Duitsers.

Ik geloof zelf meer in de verklaring dat de Duitsers dachten dat ze een soort ideaal ruilmiddel in handen hadden. Het was het einde van de oorlog. Misschien dachten ze dat ze deze groep nog ergens voor zouden kunnen ruilen, voor iets wat ze goed uit zou komen."

Na de oorlog kwamen ze terug in Nederland. Konden ze hun leven hier weer oppakken?

"Dat is heel verschillend. Ik heb vier van de vijftig kinderen gesproken. Eentje is weer bij haar moeder gaan wonen, haar vader was vermoord. Toen ze terug kwam, voelde ze zich een soort van prinsesje. Ze was een heel bijzonder kind, dat terugkwam uit het kamp. Pas later kreeg ze last van alles wat ze heeft meegemaakt.

Maar er zijn ook kinderen die vanaf begin af aan eronder hebben geleden. Er was een apart probleem toen deze kinderen terugkwamen. Daar was door de Nederlandse regering in Engeland wel over nagedacht. Wat doe je met deze kinderen? Het kan toch niet zo zijn dat ze niet-Joods opgroeien? Dus dat betekende dat ze niet bij hun onderduikouders konden blijven, terwijl ze met hun vaak de grootste band hadden. Dat heeft ook betekend dat veel kinderen terechtkwamen in Joodse kindertehuizen. Daar hebben ze erg onder geleden."
Luister naar 'De Onbekende Kinderen van Kamp Westerbork'

- Via de website van NPO Radio 1

- Via Spotify
Laatste trein vanuit Kamp Westerbork vertrok precies 75 jaar geleden