Vijf Drentse foto's bij foto-expositie over Tweede Wereldoorlog

: Fr 1 Maaie 2020 17:19

bevat-video

Drenthe

Historicus Michiel Gerding op de plek van de tenniswedstrijd op een van de vijf foto's (foto: RTV Drenthehten/Dylan de Lange)

De vijf meest aansprekende foto's, die Drenthe laten zien in oorlogstijd, zijn bekend. Ze maken deel uit van het landelijke beeldproject 'De Tweede Wereldoorlog in honderd foto's', van het Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies (NIOD). De verzameling komt als expositie in de Tweede Kamer in Den Haag te hangen en wordt als fotoboek uitgebracht.

Elke provincie leverde 25 foto's aan. Een 26-koppige jury, onder leiding van Kamervoorzitter Khadija Arib, heeft uit al die foto's de honderd meest aansprekende foto's van de Tweede Wereldoorlog gekozen.

De vijf Drentse foto's laten vanuit verschillende hoeken een beeld van de oorlog zien. Op de eerste foto is de landdag in Rolde te zien: tijdens de oorlog nam de NSB de regie over en organiseerde groots opgezette, propagandistische publieksspektakels met toespraken, parades en muziek. Op de foto is te zien dat het publiek tijdens een van deze bijeenkomsten de Hitlergroet brengt. Het gaat om de landdag van 5 juli 1941. De foto werd gemaakt door D. Koper van de fotodienst der NSB. Twintigduizend mensen bezochten de landdag. Een deel van hen was die dag gratis met de trein naar Rolde gereisd.

Tekst gaat verder onder foto

Op een bijeenkomst van landbouwers brengt het publiek massaal de Hitlergroet (foto: Drents Archief)

Tenniskampioenschap

Alledaagse activiteiten zoals het Drents tenniskampioenschap gingen in de oorlog gewoon door. Op de foto is de wedstrijd tussen Lasonder en Voges te zien. Wat opvalt is de verdeling van het publiek. Onder de toeschouwers bevonden zich Duitse Wehrmachtsoldaten. Mogelijk waren zij aanwezig om Voges, die lid was van de NSB, aan te moedigen.

Tekst gaat verder onder de foto

T. Lasonder en M. Voges spelen een tenniswedstrijd om het Drents kampioenschap onder toeziend oog van Duitse Wehrmachtsoldaten (foto: particuliere collectie Theo Steenbergen, Paterswolde)

Kamp Westerbork

Kamp Westerbork mag niet ontbreken bij de inzendingen. De derde foto is in het najaar van 1942 gemaakt. Joodse gevangenen uit het kamp verzamelden zich bij de trein na een voettocht van vijf kilometer naar Hooghalen. Het transport ging naar het vernietigingskamp Auschwitz. In deze periode reed de trein met personenrijtuigen. Mettertijd werden dat goederenwagons en veewagens.

Tekst gaat verder onder de foto

Joodse gevangenen uit kamp Westerbork verzamelen zich bij de trein na een voettocht van vijf kilometer (foto: Collectie Herinneringscentrum Kamp Westerbork)

April-mei staking

De foto langs de vaart in Assen was een onbekende foto. In het voorjaar van 1943 kondigde de Duitse bezetter aan dat alle Nederlandse militairen die in mei 1940 tegen de Duitse invallers hadden gevochten, zich opnieuw moesten melden om in Duitsland te werk gesteld te worden.

Tekst gaat verder onder de foto

Gedemobiliseerde Nederlandse soldaten worden op last van de bezetter afgevoerd naar Duitsland om daar tewerkgesteld te worden (foto: Drents Archief)

Verzetsmensen doodgeschoten

In de vroege ochtend van zondag 8 april 1945 - slechts enkele dagen voor de bevrijding - namen leden van de Sicherheitsdienst tien verzetsmensen die zij eerder opgepakt hadden mee naar het Evertsbos nabij Anloo. De mannen waren bruut verhoord in het Scholtenhuis in Groningen en met het einde van de oorlog in zicht leek het de Duitsers beter zich van hen te ontdoen. Een van de Duitsers wist van het eerder in die buurt ontdekte onderduikershol en waarschijnlijk bedacht hij zich dat het daar al aanwezige gat van pas kwam. De verzetsleden werden gemarteld en doodgeschoten. De lichamen werden in het hol gedumpt. Na de bevrijding werden de lijken ontdekt en herbegraven. Op de foto is het lijkenhuisje van Anloo te zien met op de voorgrond de kleren van vier van de slachtoffers.

Tekst gaat verder onder de foto

Stapeltjes kleren van verzetsleden die op 8 april 1945 door de Duitsers werden gemarteld en doodgeschoten (foto: Collectie Verzetsmuseum Amsterdam/Beeldbank WOII)

De zoektocht naar de foto's begon in archieven en op zolderkamers. Het Drents Archief werkte samen met Herinneringscentrum Kamp Westerbork en veel historische verenigingen om de foto's te verzamelen. Een werkgroep onder leiding van Gerding maakte daarvan de selectie van vijftig foto's.

Oude dozen op zolder

"De foto's komen overal vandaan", vertelt de historicus. "Veel zijn afkomstig uit fotoarchieven en verzamelingen, maar ook een behoorlijk aantal komt van mensen die in oude dozen op zolder gingen rommelen. Sommige foto's had ik nog nooit gezien. Dat is het mooie van dit project: het brengt heel veel onbekend beeldmateriaal naar boven." Heel veel foto's hadden geen beschrijving, dus lag er voor de werkgroep nog behoorlijk wat onderzoekswerk op de plank.

Van alle Drentse inzendingen werd een selectie van vijftig foto's gemaakt. Daaruit mocht het publiek de 25 meest aansprekende foto's kiezen door middel van stemrondes in het Drents Archief. Die laatste 25 foto's werden uiteindelijk ingezonden voor de landelijke expositie. "Met de foto's hebben we een heel mooi overzicht van de oorlog in Drenthe. Ik ben er heel tevreden over."

Lees ook: Vijftig nieuwe Drentse oorlogsfoto's

Pop-up tentoonstelling van de Drentse foto's

De honderd meest aansprekende oorlogsfoto's van Nederland komen in de Tweede Kamer te hangen, en voor de vijftig foto's per provincie komt er ook een expositie. Gerding: "We krijgen een soort pop-up tentoonstelling, die door Drenthe reist, van bibliotheek naar bibliotheek bijvoorbeeld. Dan kan het publiek de Drentse selectie ook bekijken." Door de coronacrisis liggen alle foto's voorlopig nog in opslag.

Op maandag 4 mei worden alle honderd foto's bekend gemaakt en is het boek 'De Tweede Wereldoorlog in honderd foto's' te bestellen. De NOS en RTV Drenthe zenden die dag om 20.35 uur, na de Dodenherdenking, een speciaal programma uit, waarin verhalen achter foto's centraal staan.