Philip Mechanicus, schrijver van het indrukwekkende oorlogsdagboek 'In Depot', over zijn ervaringen in Doorgangskamp Westerbork, is wederom object van een omvangrijke biografie die op 17 april 2019 is verschenen.

Eigenlijk is vervolg het verkeerde woord. De 260 pagina's tellende publicatie is een aanvulling op zijn in 1993 verschenen 'Buigen onder de storm. Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944'. In deze nieuwste editie weet Broersma tot op heden onbekende feiten aan het licht te brengen, zoals de precieze toedracht rondom de arrestatie van Mechanicus in Amsterdam, in september 1942.

Gerespecteerd journalist

Philip Mechanicus, (Amsterdam, 1889 - Auschwitz, 15 oktober 1944) was een befaamd en opmerkelijk journalist in zijn tijd. Begonnen als 'knechtje' op twaalfjarige leeftijd, bij het dan net opgerichte socialistische Dagblad Het Volk, wist hij zich door de jaren heen - met een onderbreking als journalist in toenmalig Nederlands-Indië, op te werken tot gerespecteerd buitenlandverslaggever, correspondent in onder meer de Sovjet-Unie en Palestina en later hoofd buitenland van het Algemeen Handelsblad, de voorloper van het NRC.

Toen de krant in handen viel van de Duitse bezetter werden alle joodse medewerkers op non-actief gesteld. Zo ook Mechanicus.

Opgepakt en gedeporteerd

Zijn privéleven mag enigszins turbulent overkomen, Broersma schetst leven en carrière van Mechanicus als dat van een internationaal georiënteerde intellectueel. Een man die, ondanks twee scheidingen, bijzonder begaan is met zijn familie en niets naliet zijn naasten zo veilig mogelijk door de oorlogsjaren heen te loodsen. Echter, zich als geen ander bewust van de dreigende ontwikkelingen in nazi-Duitsland, bewoog Mechanicus zich, anders dan de omstandigheden dicteerden, redelijk onvervaard in Amsterdam.

Tot hij in september 1942 werd opgepakt. Via Kamp Amersfoort werd hij naar Westerbork gestuurd. Uit de periode van zestien maanden in Westerbork stammen de in 1964 gepubliceerde dagboeknotities: 'In Dépôt. Dagboek uit Westerbork'. Na gevangenschap in Bergen-Belsen is hij naar Auschwitz-Birkenau gedeporteerd, waar hij is geëxecuteerd.

Nieuw licht op arrestatie

Onder meer nieuw in dit boek van Broersma zijn de omstandigheden waaronder Mechanicus is opgepakt in Amsterdam. Lang is gedacht dat hij op 27 september is verraden tijdens een tramrit en daarna is gearresteerd. Naar nu blijkt uit archief-onderzoek van Broersma, is hij een paar dagen eerder al opgepakt op de Stadhouderskade door een Nederlandse politieagent: 'agent van politie, Ritzer'. Vele woorden wijdt Broersma aan het karakter van het Amsterdamse politiekorps gedurende de oorlogsjaren. 'Zeer behulpzaam aan de bezetter' is daarbij een understatement.

Geraakt

Broersma prijst zich 'gelukkig' dat hij tijdgenoten, vrienden en familie, van Mechanicus interviewde - zo'n vijftig personen - toen deze nog in leven waren, in de jaren 80 van de vorige eeuw

Maar het schrijven was af en toe moeilijk, beaamt Broersma: "Als biograaf moet je afstand bewaren, anders lukt het je niet een objectief beeld te schetsen", weet hij. "Maar als je leest hoe mensen hebben geworsteld; hoe familieleden van Mechanicus zijn opgepakt en omgekomen. Als je de briefjes leest die ze nog hebben geschreven... Je weet wat er met zijn vriendin Olga Moskowsky is gebeurd, die was in mei 1943 al vergast in Sobibor, terwijl Mechanicus in het najaar nog een brief aan haar schreef, vol met hoop en wensen. En als je leest hoe neefjes en nichtjes van hem zijn vergast en je leest de dossiers, dan moet je wel heel sterk zijn wil je daar niet door geraakt worden."

Kleindochter

Het boek is op 17 april 2019 gepresenteerd onder de overkapping van de commandantswoning op het kampterrein van Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Dat is gebeurd in de aanwezigheid van Mechanicus' kleindochter Elizabeth Oets, operazangeres, die een muzikale voorstelling over haar grootvader maakte en deze die dag ook heeft uitgevoerd.

Het hele gesprek met Koert Broersma is op zondag 24 maart uitgezonden op Radio Drenthe. Luister hier de uitzending terug. Philip Mechanicus stond eerder centraal in een aflevering van Radio Westerbork, die hier terug te luisteren is.