De nog altijd zichtbare tankgracht in het Asserbos werd gegraven op last van de Duitse bezetter. Onderdeel van een grote militaire operatie en bedoeld om een extra hindernis te vormen voor de geallieerde troepen en hun materieel. Tevergeefs. Op vrijdag 13 april 1945, rolt de bevrijding Assen binnen. Onder meer via de Beilerstraat.
Natuurschrijver Marten van Dijken neemt ons een paar dagen voor de herdenking van 76 jaar bevrijding van Assen, mee naar de zichtbare restanten uit de Tweede Wereldoorlog: "Dit is de duidelijkste aanblik van de tankgracht, zoals hij er ooit uitzag. Maar je moet het wel weten. De tankgracht loopt nog steeds helemaal tot aan de Beilerstraat", vertelt hij.
'Maakte geen zak uit'
"Hier zo, midden in het bos, kun je nog heel mooi de contouren zien. De gracht is allang niet meer zo diep; ooit was 'ie drie meter diep. Deskundigen hadden uitgerekend dat de geallieerde tanks dit obstakel niet konden nemen. We weten nu allemaal dat het geen zak uitmaakte. Maar hier is 'ie nog heel mooi te zien. Ondanks 76 jaar van weersinvloeden, dierenspel, kinderspel, en wanden die niet meer zo steil zijn", aldus Van Dijken.
Hij vervolgt: "Ze hadden het zo gemaakt dat het aaneengesloten was. En op de plekken waar er dus wel ruimte was, zodat er nog legerbewegingen mogelijk waren, waren prikkeldraadversperringen aangelegd, of bakken met grind."
Tekst gaat verder onder het citaat en de foto
"Op de vroege ochtend van de 13e april - het was op een vrijdag - klinkt er heftig mitrailleurvuur uit de nesten achterop de Beilerstraat. Steeds luider klinken er schoten bij het aanbreken van de dag... De Beilerstraat houdt haar adem in." - Marten van Dijken
Assen, 13 april 1945: Verpleegsters van het Wilhelmina Ziekenhuis dansen met Canadese militairen op de dag van de bevrijding op de Brink te Assen. (foto: Drents Archief)
Het Asserbos, een 'deftig bos'
"Nadat de Duitsers door de stad hadden gemarcheerd mochten ze graag in groepjes door het bos wandelen. Het deed hen denken aan thuis, waar ze ook van die dikke bomen hadden. Stel je voor, in 40-45 waren het reuzen van bomen! Als je dan om Assen heen kijkt, de staatsbossen, dan waren dat sprietjes. Bosjes van twintig, dertig jaar oud. Maar hier in het Asserbos stonden reuzen. Het deed de militairen uit het Zwarte Woud, of het Beierse Woud, of het Teutoburgerwoud denken aan thuis. Een 'deftig bos' dat betekent iets elegants, bijzonder en mooi om in te lopen. Ze zaten hier op bankjes in het bos, te neuriën."
De 'Assener stellungen' was het Drentse deel van een aaneensluitende linie van onder meer loopgraven en tankgrachten ten oosten van de IJssel, de Drentsche Hoofdvaart en het Noord-Willemskanaal naar Groningen en vandaar verder naar Delfzijl. Aangelegd na de snelle opmars van de geallieerden na de landing in Normandië op 6 juni 1944 en bedoeld om een eventuele aanval vanuit het westen af te slaan. Voor de aanleg van al deze werken werden duizenden arbeiders geronseld, vooral uit Drenthe zelf. De Organisation Todt was voor de aanleg verantwoordelijk. Bron: Geheugen van Drenthe.
Waar 's avonds feest werd gevierd werd 's morgens nog gevochten
We nemen afscheid op een cruciale plek, aan de rand van het Asserbos, vlak bij de Zuiderbegraafplaats. Door de Beilerstraat kwamen de bevrijders aangereden. Van Dijken: "De bevrijding gaat vaak over het feest. Het wordt gelijk geassocieerd met wapperende vlaggen, uitzinnige mensen, verpleegsters op de tanks en klokgelui van alle torens. Maar de echte bevrijding heeft bijna niemand gezien, omdat iedereen op dat moment of in de kelder of onder de keukentafel zat. Je wist immers niet wat er ging gebeuren."
Assen was volgens Van Dijken zo ongeveer een belegerd fort. "De laatste maanden waren zoveel troepen deze kant opgestuurd, en al die tankgrachten en mitrailleurnesten... Ik kan me zo voorstellen dat de mensen die het destijds bewust meegemaakt hebben zo bang waren. Blijft ons huis overeind en overleven we het allemaal wel? Ik kan daar best wel emotioneel van worden doordat je het je zo goed kunt inbeelden, puur en alleen omdat er nog fragmenten liggen. Ons Asserbos, dat tegen de middeleeuwen en de Beilerstraat aanleunt, heeft zo verschrikkelijk veel verhalen in haar verborgen DNA voor ons. Daar moeten we zuinig op zijn."
En voor wie op zoek is naar het informatiebordje bij de tankgracht bij de Zuiderbegraafplaats: helaas, dat bordje is verdwenen. Waar is dat gebleven? "Dat is gejat" roept Van Dijken met luide stem. "Ja, het bord is weg, laatst vroeg iemand al aan mij 'waar heb je dat bordje gelaten?' Dus dat hangt ergens boven een bar of zo."
Luister hier naar het gesprek met natuurschrijver Marten van Dijken, midden in het Asserbos.
Marten van Dijken, tankgracht langs Zuiderbegraafplaats, richting Beilerstraat (foto: RTV Drenthe/Sophie Timmer)
