"Het begint met drie initialen in een boom en je belandt uiteindelijk in Canada op de stoep van het ouderlijk huis van die gesneuvelde soldaat. Ongelooflijk." Journalist Ernst Arbouw uit Eelde-Paterswolde ging op zoek naar het verhaal achter een drietal initialen, gekerfd in een beukenboom in de buurt van Eelde: 'H.W.R. Toronto. Canada'.
Over zijn zoektocht schreef Arbouw het boek: 'H.W.R. was hier', dat 17 maart verschenen is.
Tekst gaat verder onder de foto
De letters die Harold in een boom bij Eelde kerfde (foto: RTV Drenthe/Lydia Tuijnman)
Brieven, gedichten, foto's en verhalen
Meer dan tienduizend kilometer legde hij af in het voetspoor van deze ene Canadese soldaat, Harold Wilbert Roszell uit Toronto. Hij was 21 jaar oud toen hij op 16 april 1945 sneuvelde rond bevrijding van de stad Groningen. Wat begon met een eenvoudige vondst, werd uiteindelijk een jarenlange zoektocht. Het boek van Arbouw is 272 bladzijden dik en verhaalt over de rol van de Canadese bevrijders in Noord-Nederland, maar vooral over de speurtocht naar die ene soldaat met de initialen H.W.R.
Een zoektocht die schrijver Arbouw onder meer naar Ottawa en Toronto brengt. Maar ook, veel dichter bij huis, opnieuw naar de Eelder boom met de tekst die aanvankelijk zijn nieuwsgierigheid wekte. In datzelfde bosje ontdekt hij onverwacht nóg een boom met opschrift, zo staat in het boek te lezen: "Op een van de bomen, een paar meter bij me vandaan, staat 'Ottawa'. Het is minder duidelijk dan de inscriptie in Harolds boom, maar het staat er echt. In een paar stappen sta ik bij de stam, op een dik pak beukenblaadjes. De bast is gebarsten en gegroefd, waardoor de letters moeilijk te lezen zijn, maar er staat inderdaad Ottawa, en daaronder: Canada. Met trillende handen, voor een deel van de koude oostenwind, maar vooral door de onverwachte ontdekking, volg ik de initialen. Er staat: J.T. OTTAWA. CANADA."
Ernst Arbouw weet inmiddels uit de archieven wie de schrijver is: de kameraad van Harold: John Tuckey, die samen met Roszell sneuvelde op 15 april 1945. Brieven en gedichten, foto's en verhalen, alles waar Arbouw de hand op kan leggen dat in verband staat met de twee Canadese soldaten brengt hij samen in zijn boek. Hieruit rijst een beeld van hun heel verschillende persoonlijkheden. De vrolijke, wat ondeugende Harold en de zachtaardige familievader John die zijn familie gedichten schrijft.
Tekst gaat verder onder de foto
Harold Roszell, H.W.R. (foto: familiearchief Roszell/Zoe Weber)
"Op 15 april 1945 stapten ze samen in een jeep. Een dag later is de een dood en de ander vermist." Ernst Arbouw
Kruimelspoor
Arbouw reconstrueert in het boek het traject dat H.W.R. door Europa aflegde: "Harold heeft een kruimelspoor achtergelaten door Europa, in de vorm van zijn brieven. Op iedere brief schreef hij een datum, of anders staat er een datum op het poststempel, en met die data kan ik terug over de kaart. Van Eelde naar het zuiden, richting Nijmegen en de Schelde, door België naar Normandië. Als ik weet waar het hoofdkwartier van de 2e Canadese Infanteriedivisie was, dan weet ik waar Harold was."
Voorgoed verborgen
De jonge Harold Wilbert Roszell was kinderloos toen hij stierf, zijn metgezel was 36 jaar en liet acht kinderen achter. Arbouw: "Ik vond Roszell's familie in Canada, ze waren geboeid en geroerd over het verhaal van hun oom. De kinderen van Tuckey vond ik ook. Van hen leefden er toen nog vier. Het was voor hen emotioneel om dit verhaal te horen. Zijn dochter zei me dat zij nu meer wist over haar vader dan de Canadese overheid haar in 75 jaar had kunnen vertellen. Ik kon haar zeggen dat hij vanuit hun kwartier in Eelde - een schoolgebouw - op pad was gegaan in een Jeep met Harold. Ik vertelde haar waar zijn lichaam na drie weken werd gevonden. Met het hoofd naar beneden in een sloot." Maar één mysterie blijft onopgehelderd: wie heeft de twee soldaten gedood?
Arbouw: "Daarover heb ik in geen enkel archief ook maar een woord kunnen vinden. Het blijft gissen. Misschien was het een Duitse sluipschutter, misschien zijn ze tegen een NSB'er of landwachter aangelopen. Of misschien is het een ongeluk geweest, omgekomen door friendly fire, dat gebeurde vaker in die chaotische bevrijdingstijd. Maar als het niet ergens is genoteerd, dan blijft het voorgoed verborgen."
In zijn boek schrijft hij daarover: "Thuis steek ik de usb-stick met war diaries en landkaarten in de laptop. Ik blader direct door naar april 1945 en de gevechten in Groningen. Tussen de notities over het weer ('zonnig en warm') en een flitsbezoek van de Canadese opperbevelhebber, die landde op het vliegveldje bij Eelde, staat een opmerking over Harold en zijn kameraad John Tuckey. Een chauffeur van dit hoofdkwartier is neergeschoten gevonden in de buurt van het hoofdkwartier, nadat hij sinds gisteravond vermist was. Omdat er nog steeds sluipschutters actief zijn in de omgeving, kan dit nauwelijks als ongeluk beschouwd worden. Zijn compagnon van afgelopen nacht is nog vermist. Op 15 april 1945 stapten ze samen in een jeep. Een dag later is de een dood en de ander vermist."
Tekst gaat verder onder de foto
Harold Roszell, de soldaat die z'n naam in de boom kerfde (foto: familiearchief Roszell/Zoe Weber)
Uit de vergetelheid getild
Op de vraag of met publicatie van het boek nu de zoektocht naar H.W.R ook beëindigd is, antwoordt Arbouw ontkennend. "Ik denk dat dit verhaal altijd bij me blijft, ik fiets bijna dagelijks langs de plekken die met Harold, John en andere Canadese bevrijders te maken hebben en ik sta er in gedachten toch altijd even bij stil. En stiekem hoop ik toch ook dat de publiciteit rondom dit boek wordt opgemerkt door iemand die vervolgens naar zijn zolder rent en een doos met brieven tevoorschijn haalt waaruit duidelijk wordt hoe deze mannen zijn omgekomen. Die vraag blijft leven en de hoop op een antwoord ook. Maar belangrijker vind ik toch dat met dit boek deze mensen uit de vergetelheid zijn getild en dat hun namen, 76 jaar na dato, nog steeds genoemd worden."
Drenthe Toen
In het radioprogramma Drenthe Toen vertelt Arbouw zijn verhaal. Luister hier het gesprek terug.
