Herinneringscentrum Kamp Westerbork heeft deze week een bijzonder collectie-item in bruikleen gekregen van het CIDI, Centrum Informatie en Documentatie Israël. Het is een militaire kist uit de Tweede Wereldoorlog, afkomstig van kampoverlevende en tevens oprichter van het CIDI, Bob Levisson.

Eind mei 1943 zat Bob Levisson (1913-2001) voor twee weken in Kamp Westerbork. "Vanaf het moment dat hij in Kamp Westerbork zat, wist hij dat hij wilde ontsnappen," vertelt conservator Guido Abuys van Herinneringscentrum Kamp Westerbork, die Levisson zelf in 1994 zelf interviewde.

Ontsnapping uit Kamp Westerbork

"Hij heeft zijn ontsnapping eerst geprobeerd met een draadtang en observeerde daarvoor de wacht, maar hij kwam erachter dat het te gevaarlijk was. Door zich aan te melden voor het zandgraven buiten het kamp en te smokkelen met de telling van de groep werd hij niet meegerekend. Hij is via de bosrand zo weggelopen en wist daardoor weg te komen."

Een succesvolle ontsnapping uit het kamp kwam zelden voor. "Dat gebeurde bijna niet. We weten van ongeveer 300 personen dat ze ontsnapt zijn. In zijn geval kon het ook iets makkelijker want hij had geen familie in het kamp. Het feit dat hij niet echt gemist werd, betekende ook dat er geen represaillemaatregelen kwamen zoals dat andere mensen op transport moesten omdat iemand ontsnapt was.

Terugkeer naar Drenthe

Via Spanje kwam Levisson uiteindelijk in Engeland aan, waar hij belangrijk was voor de informatievoorziening. "Als Engelandvaarder werd hij ondervraagd en de informatie die men in Londen over Kamp Westerbork heeft gekregen, is mede van zijn hand", legt Abuys uit.

In Engeland kwam Levisson bij het Militair Gezag terecht en hij kwam samen met hen in 1944 weer terug in Europa en later weer in Nederland. Op het moment dat Kamp Westerbork werd bevrijd schoot de officier te hulp. "Hij kan de Canadezen uitleggen waarom er nog zoveel gevangenen zijn in het kamp en hoort tegelijkertijd dat de kampgevangenen nog in het kamp moeten blijven omdat Assen en de rest van het Noorden nog bevrijd moeten worden. Het is er nog niet veilig. Omdat hij een oud-kampgevangene was kon hij een brug slaan en daardoor accepteerden de kampgevangenen ook zijn uitleg."

Tekst gaat verder onder de foto

'MG' staat voor het Militair Gezag waar Levisson deel vanuit maakte (Rechten: Edwin van Stenis/ RTV Drenthe)

Aanvulling op collectie

Het herinneringscentrum is blij met het object. Hun collectie bestaat namelijk vooral uit geschriften in de vorm van brieven, kaarten of dagboeken. Echte 3D-voorwerpen komen minder voor.

"We zijn met name geïnteresseerd in objecten die in het kamp gemaakt zijn of in het kamp gebruikt zijn. Dat is het in dit geval niet. Maar aan de andere kant kan je deze kist wel gebruiken als voorbeeld bij het vertellen van een verhaal. Eigenlijk heeft het voorwerp drie verhaallijnen: het verhaal van iemand die ontsnapt is uit Kamp Westerbork, hoe iemand is gevlucht naar Engeland en hoe iemand betrokken was bij de bevrijding van Kamp Westerbork."

Dat het verhaal sterk is, heeft Abuys zelf ook ervaren toen hij Levisson aan het begin van zijn carrière als conservator ontmoette. "Het was één van de eerste interviews die ik gedaan heb en ik was erg onder de indruk. Het was gewoon een avonturier. Dat zag je gewoon nog helemaal aan de persoon. Het zegt ook wel iets dat ik dit verhaal zo zonder te herlezen na 26 jaar nog kan doen, het is me echt bijgebleven."

'Zolang het Herinneringscentrum bestaat, zal deze kist hier blijven'

Dat de kist van Levisson nog bewaard was gebleven, was voor Abuys een verrassing "We hebben hem jaren geleden geïnterviewd, daardoor kan ik nu dit verhaal vertellen. Maar dat de kist bewaard is gebleven, dat wisten we niet. Die is ergens in een huis bij een tante van hem gevonden."

Het Herinneringscentrum heeft de kist in bruikleen voor onbepaalde tijd, en het zou eigenlijk in maart al overhandigd worden door het CIDI. Dat werd door de uitbraak van het coronavirus uitgesteld. "Het CIDI brengt een blad uit, wat moeten zij met een kist?" lacht Guido. "Zij zullen het niet terug willen hebben. Het komt er eigenlijk op neer dat zolang het Herinneringscentrum hier zal bestaan, deze kist hier ook zal blijven."