De Tweede Wereldoorlog zorgde voor schaarste en honger, op bepaalde plekken in het land meer dan elders. Maar deze schaarste zorgde ook voor inventiviteit in de keuken.
Levensmiddelen als suiker, vet, koffie en thee raken uitgeput of gaan op de bon. Fabrikanten brengen soms alternatieven op de markt, maar mensen blijken ook heel creatief en inventief te zijn als het om vervangende producten gaat.
Mayonaise met bloem
"Oorlogsmayonaise!" Carolina bladert door 'De keuken in oorlogstijd' ('wat elke huisvrouw in tijd van oorlog en distributie moet weten omtrent de voedselbereiding'). "Een eierdooier, een eetlepel bloem, een deciliter water, een halve deciliter melk, dat zal wel volle melk geweest zijn, twee eetlepels sla-olie... Dat is dus de Delftse olie, niet de zonnebloemolie die wij nu hebben maar van 'arretje nof'; de Nederlandse Olie Fabriek. Een halve deciliter azijn en een snufje zout en peper. Om eieren te besparen gebruik je dus een eetlepel bloem."
Tekst gaat verder onder de foto
Schutblad Meulenhoffs Oorlogs Kookboek (foto: RTV Drenthe / Sophie Timmer)
Aardappel anders
Peulvruchten maar ook vooral aardappelen speelden een voorname rol in het oorlogsmenu. Verhoeven: "Aardappelen werden vooral in Noord-Nederland, Limburg en Brabant gekweekt, omdat daar de grond geschikt was. Je kunt ze ook lang bewaren, eigenlijk de hele winter over, ze werden laat geoogst. Als het Zuidlaardermarkt was moesten de aardappelen binnen zijn. Tot in mei, juni kon je die oude aardappelen eten; gingen ze weliswaar schrompelen maar dan welde je ze in water. Er werd van alles van gemaakt tot en met soep en cake aan toe. Ik maak ook wel eens cake van aardappel. Zodra je suiker bij de puree doet, verandert de geur en de smaakbeleving en dan proef je niet dat er aardappelen in zitten. En van aardappelschillen kun je prachtige jenever stoken."
Bakje troost
Verhoeven pakt een ander boekje van de keukentafel: "Hoe bespaar ik op koffie, thee, suiker en gas. Met recepten om zelf koffie-extract te maken. Of koffie van cichorei: de wortel van de witlof: in blokjes gesneden, gemalen en gebrand. En eikeltjeskoffie: eikels verzamelen, drogen, hakken, branden in een koekenpan, en roosteren. Nu gewoon in biologische winkels te koop. Koffie was belangrijk, het wordt niet voor niks een bakje troost genoemd, in elke periode, ook in oorlogstijd. Ik heb hier een prachtige wijnfles gevuld met koffiebonen. De fles werd gevuld met bonen, of met vet - ook heel belangrijk, en verzegeld. Door dat donkergroene glas zag je niet wat er in zat."
Tekst gaat verder onder de foto
Carolina Verhoeven toont wijnfles met koffiebonen (foto: RTV Drenthe / Sophie Timmer)
Flarden met recepten
Naast boekjes en schriften heeft Verhoeven ook tientallen stukjes papier in haar collectie, soms slordig afgescheurde, neergepende schrijfsels. "Ik heb kookschriften uit verschillende kampen. Maar ook deze papiertjes: op het laatste stukje papier, een flardje krant soms, werden recepten neergeschreven. Het waren de herinneringen. Ook al had je niks te eten, dan schreef je over eten. Want het herinneren van eten is een herinnering aan je thuis voelen."
Het hele gesprek met Carolina Verhoeven is te horen in Drenthe Toen. Zondagmiddag 26 januari van 15.00-17.00 uur en daarna via uitzending gemist en de podcast.
