Chirurg Engbertus Roelfsema was een van de eerste slachtoffers van de Silbertanne-moorden die tijdens de Tweede Wereldoorlog in opdracht van de Duitse bezetter gepleegd werden.

Na de afronding in 1931 van zijn studie medicijnen aan de Universiteit van Leiden werkte de Groninger Roelfsema enige tijd in de Leidse Universiteitskliniek. In april 1936 werd hij benoemd in het nieuwe streekziekenhuis in Meppel, het latere Isala Diaconessenhuis. Hij werkte daar als chirurg en als gynaecoloog en specialiseerde zich later in de neurochirurgie.

In de documentaire van het Oorlogs Informatie Centrum Drenthe De moord op chirurg Johan Roelfsema uit Meppel en de MAX/NPO Radio 1-podcast Verstilde Verhalen vertelt zijn zoon Roeli over zijn vaders voorliefde voor de bergsport en zijn ondernemingslust. Het ziekenhuis in Meppel was echt zijn trots. Hij was voortdurend bezig om zijn afdeling te vergroten en moderniseren. Provoceren kon hij ook: "Als er dan zo'n Duitser op een tonnetje voor het station in Meppel het verkeer stond te regelen dan kan ik me voorstellen dat hij er met de auto zo vlak mogelijk langs reed", aldus zijn zoon.

Smoes

Op 29 september 1943 werd dokter Roelfsema thuis opgehaald omdat hij zou moeten getuigen bij een ongeluk. Hij heeft naar zijn vrouw die boven al in bed lag geroepen dat hij mee moest voor een onderzoek en is in de auto gestapt. Onder het mom van panne onderweg moest hij weer uit de auto stappen en is op die plek aan de weg tussen Ruinen en Pesse hij doodgeschoten. Een meisje uit Pesse dat op de fiets naar school reed, maakte 's ochtends vroeg melding van het lichaam dat half in de sloot lag.

Frappant is dat hij volgens zijn zoon 's middags nog is gewaarschuwd en dat hem is aangeboden om onder te duiken in Wannerperveen. Maar hij waande zich onaantastbaar dus hij heeft geen actie ondernomen.

Silbertanne Aktion 

De aanslag was onderdeel van de eerste Silbertanne Aktion, een geheime Duitse actie die bedoeld was om wraak te nemen voor aanslagen van het verzet. Historica Inger Schaap heeft er onderzoek naar gedaan en beschrijft in haar boek Sluipmoordenaars hoe Nederlandse SS'ers vanaf september 1943 landgenoten vermoordden in opdracht van de nazi's.

"Er ontstonden groepjes mannen die zich leenden voor deze vergeldingsmoorden", aldus Schaap in de podcast. "Het waren vaak jonge jongens die al ervaring hadden opgedaan aan het oostfront en die daardoor gehard waren. Ze waren gewond geraakt en konden niets meer. Hen werd wijsgemaakt dat deze strijd in het binnenland minstens zo belangrijk was als de strijd aan het front." Voor elke aanslag door het verzet werden drie vergeldingsmoorden gepleegd.

Lijst met namen

In de verschillende regio's circuleerden lijsten met namen van mensen die bekend stonden als anti-Duits. Veel hoefde je niet te doen om op zo'n lijst terecht te komen. Schaap: "Uit die lijsten werd willekeurig gekozen - als de eerste drie op de lijst niet thuis waren dan gingen ze naar nummer vier, vijf en zes."

Blijkbaar stond de naam van dokter Roelfsema ook op zo'n lijst. Hij was een van de drie mannen die werden vermoord als vergelding voor een moord door het Meppeler verzet op een pro-Duitse boer. Zijn vrouw was op dat moment twee maanden zwanger van hun eerste zoon Roeli.

Monument

Op de plek waar Dr. Roelfsema werd doodgeschoten langs de weg van Eursinge naar Ruinen ligt aan de rand van een weiland een Drentse zwerfkei met daarop ter nagedachtenis 'Dr. R.J. Roelfsema 29 sept. 1943'. Eerst stond er een zwart houten kruis met witte letters maar dat vond zijn vrouw niks - er moest iets fatsoenlijks staan aldus Roeli Roelfsema.

In het ziekenhuis waar Dr. Roelfsema werkte is een collegezaal naar hem vernoemd en in de stad Meppel is een straat naar hem vernoemd.