Als je er snel voorbijfietst lijkt het op een gewone steen zoals alle anderen. Maar als je wat beter kijkt, de tekst bestudeert en ook de onderkant goed in je opneemt, dan zie je dat het bevrijdingsmonument in Peize niet zomaar een steen is. De onderkant heeft de vorm van een Esdoornblad, het symbool van Canada.

Dat land zorgde er 76 jaar geleden voor dat Peize op 14 april bevrijd werd van de Duitsers. En daarmee was heel Drenthe vrij.

Bombardement

Jacob Bezema van de historische vereniging Pezie-Peize kent de verhalen over de bevrijding van het dorp maar al te goed. "Vanuit Eelde-Paterswolde kwamen er troepen van Canadezen en Polen. Die hadden al een telefoontje richting de Duitsers gedaan met de mededeling: geef jullie over, zo niet: dan bombarderen we het dorp."

Niet alle Duitse soldaten zaten daar om te springen. Het dorp was volgens Bezema flink gebarricadeerd om Peize te behouden. Maar toen begon huisarts Jan Stratingh in te praten op de Duitse luitenant die ingekwartierd zat in het dorp. "Die heeft dat zich wel aangetrokken en misschien toch gedacht: we moeten ons overgeven, want er is geen verzet meer mogelijk."

"Maar ook de Duitse soldaten die hier zaten waren oud en hadden niet zoveel zin meer. Dus zeiden ze: we stoppen ermee", aldus Bezema. Peize heeft hiermee volgens de voorzitter van de historische vereniging geluk gehad, want anders waren er veel onschuldige slachtoffers gevallen tijdens het bombardement. "De witte vlag werd uitgehangen op het gemeentehuis. Ook liepen er een aantal Duitse soldaten met een witte vlag richting Eelde-Paterswolde." 's Middags reden de eerste Canadese en Poolse jeeps Peize binnen.

Het bevrijdingsmonument in Peize herinnert aan de bevrijding van het dorp:

Tekst gaat verder na de video

De dagen na de bevrijding waren voor veel mensen verwarrend. Ja, er was opluchting vanwege de vrijheid, maar er gebeurde ook veel in de nasleep van de oorlog. Zo werd er een paar kilometer verderop in Groningen nog een paar dagen gevochten, werden er NSB'ers in het dorp opgepakt en kwamen ondergedoken mensen terug naar huis.

Burgemeester Römelingh

Een van die ondergedoken mensen die na de bevrijding terug naar Peize wilde was burgemeester Römelingh. Hij zat in het Groningse Winsum, midden in een gebied dat nog wel bezet was. "Hij is dus met gevaar voor eigen leven teruggekomen naar Peize. Toen men hem hier in het dorp zag hebben ze hem op de schouders door de straten gedragen", vertelt Bezema.

De historische vereniging hoopte vorig jaar uitgebreid stil te kunnen staan bij de 75-jarige bevrijding van het dorp met een vrijheidstentoonstelling, maar corona gooide roet in het eten. "We hebben wat spulletjes over van de bevrijding. Denk aan documentatie, verzamelde spullen en wat objecten die we in bruikleen hebben", legt Bezema uit.

Hij hoopt dat in mei de tentoonstelling misschien alsnog opgezet kan worden, al is dat nog lang niet zeker. En anders waagt de vereniging volgend jaar een nieuwe poging.